Najwyzszy Stopien Wojskowy W Armii Niemieckiej | Polskie Stopnie Wojskowe 인기 답변 업데이트

당신은 주제를 찾고 있습니까 “najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej – Polskie stopnie wojskowe“? 다음 카테고리의 웹사이트 you.future-user.com 에서 귀하의 모든 질문에 답변해 드립니다: https://you.future-user.com/blog. 바로 아래에서 답을 찾을 수 있습니다. 작성자 O Sztuce Wojennej 이(가) 작성한 기사에는 조회수 114,794회 및 좋아요 3,602개 개의 좋아요가 있습니다.

Table of Contents

najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej 주제에 대한 동영상 보기

여기에서 이 주제에 대한 비디오를 시청하십시오. 주의 깊게 살펴보고 읽고 있는 내용에 대한 피드백을 제공하세요!

아래 동영상 보기

d여기에서 Polskie stopnie wojskowe – najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej 주제에 대한 세부정보를 참조하세요

najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej 주제에 대한 자세한 내용은 여기를 참조하세요.

Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht)

lista w projekcie Wikimedia. Język · Obserwuj · Edytuj. Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych w latach 1935–1945.

+ 여기를 클릭

Source: pl.wikipedia.org

Date Published: 6/27/2022

w armii niemieckiej i angielskiej: najwyższy stopień wojskowy …

Wpisz szukane “Definicja” lub pole litery “Hasło w krzyżówce” i kliknij “Szukaj”! w armii niemieckiej i angielskiej: najwyższy stopień wojskowy – Hasło do …

+ 여기에 표시

Source: hasladokrzyzowek.com

Date Published: 10/8/2021

Najwyższy stopień wojskowy w armii niemieckiej i angielskiej …

Wyszukiwanie haseł do krzyżówek w języku polskim i angielskim na podstawie formatu hasła oraz jego opisu.

+ 여기에 보기

Source: www.krzyzowki.edu.pl

Date Published: 10/14/2022

Niemieckie stopnie wojskowe – Home.pl

General der Infantiere, Kavallerie, Artillerie etc. generał bronii. Generaloberst (gen-płk). generał armii. Generalfeldmarschall (marszałek polny).

+ 여기에 보기

Source: tnke.home.pl

Date Published: 10/5/2021

w armii niemieckiej i angielskiej: najwyższy stopień wojskowy

Hasło „w armii niemieckiej i angielskiej: najwyższy stopień wojskowy” posiada 2 definicje do krzyżówki w słowniku. Definicje do hasła: feldmarszałek; …

+ 여기에 표시

Source: krzyzowka.net

Date Published: 5/28/2022

Niemieckie stopnie wojskowe z okresu II wojny światowej

I. Zasadniczym stopniem wojskowym we wszystkich armiach świata jest szeregowiec. … Najwyższy stopień wojskowy w III Rzeszy. Był nim Herman Goering.

+ 더 읽기

Source: www.vaterland.pl

Date Published: 7/11/2021

Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht)

Marszałek polny (czasem marszałek polowy lub feldmarszałek) – najwyższy stopień wojskowy w wielu armiach lądowych świata. Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich …

+ 여기에 자세히 보기

Source: pl.unionpedia.org

Date Published: 1/24/2021

→ Stopnie Wojskowe → Rozpocznij Naukę / Ściągnij Fiszki MP3

Pozostałe stopnie w wojsku przyznawane są drogą awansu. Najpopularniejsze pagony wojskowe to: porucznik, podporucznik, chorąży. Najwyższym stopniem możliwym do …

+ 자세한 내용은 여기를 클릭하십시오

Source: fiszkoteka.pl

Date Published: 10/20/2022

Ogólne (Niemcy) (General (Germany)) 2021 – Polski.wiki

Ogólne (niemiecka wymowa: [enəˈʁaːl]) to najwyższa ranga armii niemieckiej i niemieckich sił powietrznych. Jako stopień czterogwiazdkowy jest odpowiednikiem …

+ 자세한 내용은 여기를 클릭하십시오

Source: polski.wiki

Date Published: 12/13/2022

주제와 관련된 이미지 najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej

주제와 관련된 더 많은 사진을 참조하십시오 Polskie stopnie wojskowe. 댓글에서 더 많은 관련 이미지를 보거나 필요한 경우 더 많은 관련 기사를 볼 수 있습니다.

주제에 대한 기사 평가 najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej

Author: O Sztuce Wojennej
Views: 조회수 114,794회
Likes: 좋아요 3,602개
Date Published: 2021. 10. 20.
Video Url link: https://www.youtube.com/watch?v=q_Xh19bYVgw

Ile liczyła Armia 3 Rzeszy?

Wilhelm Keitel. Wehrmacht został rozbudowany ze 100 tys. żołnierzy do 3,92 mln w 1939, a w 1944 do 11 mln żołnierzy. Łącznie między 1939 i 1945 w jego szeregach służyło około 17 mln osób, na wszystkich frontach walki w czasie trwania II wojny światowej zginęło około 4,7 mln.

Ile dywizji mieli Niemcy?

Dodatkowo w Niemczech, jako odwód OKH znajdowały się 24 dywizje. W ich skład wchodziły między innymi 2 dywizje pancerne oraz dywizja zmotoryzowana. Siły radzieckie latem 1941 roku przechodziły okres restrukturyzacji. Po wątpliwym zwycięstwie nad Finlandią, Związek Radziecki rozpoczął modernizowanie armii.

Ile liczył Wehrmacht?

Liczebność Wehrmachtu — 3,92 mln (1939), 10,75 mln (1944); 4 mln żołnierzy Wehrmachtu poległo na frontach; w końcowym okresie wojny Wehrmacht wycofując się stosował taktykę spalonej ziemi i popełniał zbrodnie także na ludności niem.; lojalność wobec Hitlera zachowała większość kadry oficerskiej Wehrmachtu, a nieudany …

Kto był wcielony do Wehrmachtu?

Wehrmacht nie “bawił się” w politykę i Niemcy do swojej armii wcielali nawet byłych powstańców (z powstań wielkopolskiego i śląskiego), żołnierzy (w tym nawet podoficerów zawodowych) Wojska Polskiego, dotychczasowych aresztantów, więźniów obozów koncentracyjnych lub robotników przymusowych.

Kiedy polska armia była najliczniejsza?

Polska w szczytowym okresie ekspansji miała najsilniejszą armię w Europie. W historii byliśmy również najsłabszym państwem regionu, w chwili zagrożenia potrafiliśmy powiększyć wojsko 122-krotnie tak, że jeden na 25 mieszkańców kraju był żołnierzem.

Czy Niemcy mają sztab generalny?

Abteilung Fremde Heere (pol. Wydział Obce Armie) – wojskowa służba wywiadowcza Niemiec funkcjonująca jako oddział Wielkiego Sztabu Generalnego Armii Cesarstwa Niemieckiego i Sztabu Generalnego Wehrmachtu (Oberkomando des Heeres (OKH) i Oberkommando der Wehrmacht (OKW)) w strukturze dowodzenia armii niemieckiej.

Ile czołgów jest w Polsce?

W sumie siły pancerne mają ponad 500 czołgów. Na tle Europy Zachodniej jest to liczba imponująca, ale do obrony przed Rosją nie wystarczy. W kwietniu minister obrony Mariusz Błaszczak podpisał umowę na zakup 250 amerykańskich abramsów.

Ile czołgów miał Wehrmacht?

Brygada pancerna stanowiła trzon i główną siłę uderzeniową dywizji pancernej wzór 1939. Miała cztery bataliony czołgów, w których było razem 328 czołgów, z czego 302 to wozy bojowe czterech różnych typów.

Co się stało z niemieckimi żołnierzami po wojnie?

Niemieccy żołnierze na terenie ZSRR

Większość z nich schwytano w czasie radzieckiej ofensywy pod koniec wojny. Jeńców zatrudniano do pracy przymusowej w przemyśle wojennym kraju i w czasie rekonstrukcji zniszczonych republik radzieckich. Według radzieckich statystyk w obozach NKWD zmarło prawie 360 tysięcy Niemców.

Kto poniósł największe straty podczas 2 wojny światowej?

Polska w czasie II wojny światowej poniosła największe straty biologiczne (na każdy tysiąc mieszkańców straciła 220 osób) i materialne (straty rzeczowe w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosły 626 dolarów; dla porównania – w Jugosławii było to 601 dolarów).

Ile Polska straciła po 2 wojnie światowej?

Według autorów raportu Polska w wyniku rozpętanej przez Niemców II wojny straciła 6 bilionów 220 mld 609 mln złotych. Na to złożyły się przede wszystkim straty demograficzne i materialne. W raporcie ustalono, że z niemieckiej winy śmierć poniosło 5 mln 219 tys. obywateli Polski.

Ile Niemców zginęło w Polsce?

Życie straciło 6 mln 28 tys. obywateli polskich. Jednak tylko 11% (644 tys.) zginęło wskutek działań wojennych.

Ile Niemcy mają czołgów?

Co więcej, to, że według raportów i wykazów w pełni sprawnych jest tylko około 80 czołgów, nie oznacza, iż w wypadku wybuchu wojny tylko tyle będzie w stanie wyjechać z baz.

Czy Polacy byli w Waffen SS?

Przez lata był to temat tabu. Polacy także służyli w niemieckich oddziałach Waffen–SS, dotyczy to głównie Ślązaków i Pomorzan. Są na to dokumenty i wspomnienia uczestników walk. Do 21 osób z naszego regionu dotarł Marian Kulik z Dębieńska, ich przeżycia opisał w książce „Gott Mit Uns!

Ile czołgów miała 3 Rzesza?

Z ogólnej liczby 2472 czołgów na front wschodni trafiło aż 2859 (82 proc.), reszta pozostawała w rezerwie. III Rzesza była jedynym krajem, który do 1 września zdążył skoncentrować na froncie niemal wszystkie zmobilizowane wojska.

Ile liczyła polska armia w 1939?

Planowo siły te miały składać się z 1,35 mln żołnierzy – 1 września zmobilizowano jednak tylko 70% tych sił, zatem Wojsko Polskie dysponowało ogółem ok. milionem powołanych pod broń żołnierzy. Oprócz tego na wyposażeniu było około: 4300 dział , 475 czołgów i 463 samoloty.

Ile czołgów miała 3 Rzesza?

Jakie państwa należały do III Rzeszy?

Państwa okupowane:

Polska. IX 1939 – II 1945.
Norwegia i Dania. IV 1940 – V 1945,
Francja. V 1940 – VIII 1944,
Luksemburg. V 1940 – IX 1944,
Belgia. V 1940 – IX 1944,
Holandia. V 1940 – V 1945,
Grecja. IV 1941 – X 1944,
Jugosławia. IV 1941 – IV 1945,

Ile było Rzeszy?

Można wyróżnić cztery historyczne państwa niemieckie określane w ten sposób: Święte Cesarstwo Rzymskie (niem. Heiliges Römisches Reich, potocznie: Altes Reich – Stara Rzesza; Erstes Reich – Pierwsza Rzesza, I Rzesza) – państwo istniejące w latach 962-1806.

Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych w latach 1935–1945.

Schütze – nie posiadał żadnych oznaczeń stopnia – ani na naramienniku, ani na rękawie. Oberschütze – oznaczany był poprzez naszytą na lewym rękawie gwiazdkę na podkładce z ciemnozielonego sukna. Gwiazdki wykonywano zwykle ze srebrnego materiału. Choć bardzo rzadko, to jednak czasem można było zaobserwować srebrną gwiazdkę metalową. Gefreiter – był oznaczany przyszywanym do lewego rękawa pojedynczym szewronem na ciemnozielonym suknie. Obergefreiter – posiadał przyszywany do lewego rękawa podwójny szewron na ciemnozielonym suknie. Obergefreiter z sześcioletnim stażem – przyszywany do lewego rękawa pojedynczy szewron z gwiazdką na ciemnozielonym suknie. Zwykle gwiazdka była ze srebrnego materiału, choć zdarzały się, wyjątkowo rzadko, metalowe koloru srebrnego. Stabsgefreiter – podobnie jak Obergefreiter miał naszywany na lewy rękaw podwójny szewron na ciemnozielonym suknie, jednakże dodawano jedną srebrną gwiazdkę. Zwyczajowo materiałową, choć bywały metalowe. Unteroffizier – był pierwszym stopniem podoficerskim. Zmieniało się nie tylko oznaczenie na naramienniku, ale także dochodziło obszycie kołnierza srebrnoszarą taśmą dystynkcyjną (o szerokości 9 mm). Stopień ten oznaczano poprzez obszycie boków naramiennika – wszystkich poza przeciwległym do guzika (w kształt litery „U”). Unterfeldwebel – był stopniem, który oznaczano poprzez obszycie wszystkich boków naramiennika. Feldwebel – poza całkowicie obszytym naramiennikiem, posiadał jedną srebrną gwiazdkę – zawsze metalową. Oberfeldwebel – także posiadał całkowicie obszyty naramiennik, ale gwiazdki miał już dwie, także srebrne. Stabsfeldwebel – miał trzy srebrne gwiazdki wpasowane w całkowicie obszyty naramiennik. Leutnant – jako pierwszy stopień oficerski posiadał już zmieniony mundur. Zamiast wersji dla szeregowców i podoficerów, posiadał wzór oficerski. Do tego inne patki i inny model naramiennika. Naramienniki oficerów młodszych były wykonywane ze srebrnego sznura i obszywane dookoła wypustką w barwie broni. Emblematy jednostek i gwiazdki były koloru złotego. Leutnant nie posiadał żadnych oznaczeń dodatkowych, a jedynie czysty naramiennik. Oberleutnant – miał do swojego naramiennika doczepioną jedną metalową złotą gwiazdkę. Hauptmann – posiadał dwie metalowe złote gwiazdki. Major – jako oficer starszy, dysponował już innym modelem naramiennika. Naramiennik ten posiadał podkładkę w barwie broni, a sam był pleciony ze srebrnego sznura w specjalny sposób – poprzez zastosowanie poczwórnego węzła płaskiego zwanego Józefina. Emblematy jednostek i gwiazdki były takie same, jak u oficerów młodszych – ze złotego metalu. Oberstleutnant – miał taki sam naramiennik, jak major z tym, że dodawano jedną złotą gwiazdkę. Oberst – miał doczepione dwie złote gwiazdki. Generalmajor – jako pierwszy stopień generalski, poza zmienionymi patkami, posiadał inny model naramiennika. Ten ostatni miał karmazynową podkładkę, a splot był wykonany z węzła płaskiego, także Józefiny, z tym, że nie poczwórnego, a potrójnego. Środkowy sznur był srebrny, a boczne złote. Guziki do naramienników także były złote. Generałowie mieli gwiazdki koloru srebrnego i poza nimi żadnych innych oznak na naramiennikach nie nosili. Generalleutnant – miał do naramiennika generalskiego doczepioną jedną srebrną gwiazdkę. General der… (z podaniem nazwy rodzaju wojsk, np. der Infanterie) – posiadał dwie srebrne gwiazdki. Generaloberst – miał do swojego naramiennika przyczepione trzy srebrne gwiazdki. Generaloberst mit der Rang eines Generalfeldmarschall (nigdy nie nadany) – miał do swojego naramiennika przyczepione cztery srebrne gwiazdki. Generalfeldmarschall – posiadał naramienniki modelu generalskiego z tą różnicą, że zamiast gwiazdek miał dwie skrzyżowane laski marszałkowskie, wykonane ze srebrnego metalu. Laski te miały wytłoczone naprzemiennie orły Heer i Krzyże Żelazne. Od 4 kwietnia 1941 roku cała plecionka miała kolor złoty.

Oprócz wyżej wymienionych stopni występowały jeszcze dwa tytuły, oznaczane dodatkowo na naramiennikach. Były to Unteroffizier-Anwärter[5] i Fähnrich.

Unteroffizier-Anwärter to w dosłownym tłumaczeniu „kandydat na podoficera”, czyli elew. Byli to szeregowi, najczęściej w stopniu kaprala, którzy byli w trakcie szkolenia w szkole podoficerskiej. Zwykło się ich wyróżniać poprzez dodanie im do każdego naramiennika po jednej przesuwce ze srebrnoszarej taśmy, takiej samej, jaką naszywano na brzegach kołnierzy i naramienników podoficerów.

Fähnrich z kolei, to po prostu podchorąży. Byli to podoficerowie, którzy byli w trakcie szkoły oficerskiej. Rozróżniano ich poprzez dodanie do każdego naramiennika dwóch przesuwek z taśmy dystynkcyjnej.

Do 1942 roku na naramiennikach, oprócz oznak stopni, umieszczano również emblematy jednostek i służb. U szeregowych wykonywane były one w barwie broni (haftowane lub naszywane), u podoficerów ze srebrnego metalu, a u oficerów ze złotego metalu. Ponadto do 1941 roku na guzikach naramienników szeregowych i podoficerów były noszone numery pododdziału: kompanii (cyfry arabskie) lub batalionu (cyfry rzymskie). Wypustki i podkładki naramienników były w barwach broni i służb (niem. Waffenfarbe)[6][7].

Szeregowi

Przykładowe naramienniki szeregowców z emblematami jednostek

A. 4. kompania 67. pułku artylerii B. 20. pułk pancerny C. Dywizja Großdeutschland

Podoficerowie

Podficerowie młodsi

17. Unteroffizier – plutonowy (korpus sanitarny). 16. Unterfeldwebel – młodszy sierżant (Feldgendarmerie).

Podficerowie starsi

Fähnrich (podchorąży) to tytuł kandydatów na oficerów, a nie stopień.

Oficerowie

Generałowie

Oficerowie młodsi

12. Leutnant – podporucznik (saperzy). 11. Oberleutnant – porucznik (6. pułk piechoty). 10. Hauptmann – kapitan (dywizjon przeciwpancerny).

Oficerowie starsi

Generałowie

Zobacz też [ edytuj | edytuj kod ]
↑ Także np. Füsilier (fizylier), Jäger (strzelec), Grenadier (grenadier), Paznergrenadier (grenadier pancerny), Pionier (saper), Kanonier (kanonier), Panzerschütze (czołgista) itd. ↑ Dodawano tu rodzaj wojsk, np. General der Infanterie (generał piechoty), General der Artillerie (generał artylerii), General der Kavallerie (generał kawalerii), General der Panzertruppen (generał broni pancernej), General der Pioniere (generał wojsk inżynieryjnych) itd.

W ARMII NIEMIECKIEJ I ANGIELSKIEJ: NAJWYŻSZY STOPIEŃ WOJSKOWY

🔔 Wyszukiwarka haseł do krzyżówek pozwala na wyszukanie hasła i odpowiedzi do krzyżówek. Wpisz szukane “Definicja” lub pole litery “Hasło w krzyżówce” i kliknij “Szukaj”!

w armii niemieckiej i angielskiej: najwyższy stopień wojskowy – Hasło do krzyżówki

Najwyższy stopień wojskowy w armii niemieckiej i angielskiej krzyżówka

Najwyższy stopień wojskowy w armii niemieckiej i angielskiej krzyżówka krzyżówka, szarada, hasło do krzyżówki, odpowiedzi,

w armii niemieckiej i angielskiej: najwyższy stopień wojskowy • Hasło do krzyżówki • Krzyzowka.NET

Dodaj nowe hasło do słownika Jeżeli znasz inne znaczenia pasujące do hasła „w armii niemieckiej i angielskiej: najwyższy stopień wojskowy” możesz je dodać za pomocą poniższego formularza.

Pamiętaj, aby nowe opisy były krótkie i trafne.

Każde nowe znaczenie przed dodaniem do naszego słownika na stałe zostanie zweryfikowane przez moderatorów. x

Hasło krzyżówkowe „w armii niemieckiej i angielskiej: najwyższy stopień wojskowy” w leksykonie krzyżówkowym

W naszym słowniku szaradzisty dla hasła „w armii niemieckiej i angielskiej: najwyższy stopień wojskowy” znajdują się 2 opisy do krzyżówek. Jeżeli znasz inne definicje dla hasła „w armii niemieckiej i angielskiej: najwyższy stopień wojskowy” możesz dodać je za pomocą formularza dostępnego w zakładce Dodaj nowy. Pamiętaj, aby opisy były krótkie i trafne. Każde nowe znaczenie przed dodaniem do naszego słownika na stałe zostanie zweryfikowane przez moderatorów.

Niemieckie stopnie wojskowe z okresu II wojny światowej

Tak wdzięczny temat, jakim jest ostatni największy konflikt ludzkości wiąże się z wieloma znanymi obrazami filmowymi i książkami. Wielu ludzi oglądało i czytało o przeżyciach różnych bohaterów, takich jak hauptmann Kloss czy sturmbannfuhrer Bruner. Powszechnie przyjęło się nawet, że każdy niemiecki oficer z II wojny św. czy osobistość to po prostu “herr oberszturmbanfyrer”. Jednakże jest to konkretny stopień hierarchii, który odpowiada rozróżnieniu pod względem wojskowym. A hierarchia ta wygląda następująco :Zasadniczym stopniem wojskowym we wszystkich armiach świata jest szeregowiec. Korpus szeregowych w Wehrmachcie był bardzo rozbudowany. O wiele bardziej niż w Wojsku Polskim. Korpusy podoficerów, oficerów i generałowie pokrywają się dość jednolicie z polską hierarchią wojskową. Trudno niektóre stopnie przetłumaczyć. Zapraszam do analizy.W zależności od rodzaju formacji rozróżniano następujące funkcje:U Niemców szeregowym żołnierzem piechoty był ‘SCHUTZE’, zarówno w Wehrmachcie jak i SS. Rozróżniano wśród nich fizylierów, czyli strzelców (FUSILIER, a także MUSKETIER, GRENADIER i JAEGER); grenadierów pancernych, początkowo w SS a później w Wehrmachcie (PANZERGRENADIER); saperów (PIONIER).W kawalerii jeźdźcem był ‘REITER’, a także ‘FAHRER’. Chociaż ‘reiter’ miał bardziej wydźwięk bojowy, ponieważ ‘fahrer’ oznacza bardziej ujeżdżacza. Kierowcę samochodu nazywano ‘KRAFTSFAHRER’.W oddziałach pancernych czołgistę nazywano ‘PANZERSCHUTZE’.W artylerii kanonierem był ‘KANONIER’.Pozostałe funkcje to: radiotelegrafista (FUNKER) i muzyk (MUZIKERSCHUTZE)W SS dodatkowo poprzedzano każdą funkcję runami sig, np.: SS-panzergrenadier, SS-reiter itd. Ta formacja paramilitarna została w trakcie wojny podzielona na ogólną SS (allgemeine SS) i bojową (Waffen-SS). Stosowano niekiedy pełne określenie dla dokładnego rozróżnienia formacji. W legionach przyłączonych do SS stosowano formę Legions-Schutze. Natomiast w jednostkach cudzoziemskich, aby zaznaczyć ich ‘niepełną’ przynależność stosowano formę Waffen-Schutze der SS. W ten sposób rozróżniano formacje germańskie (Niemców, Norwegów, Szwedów i pozostałych) od innych (np. Ukraińców, Francuzów). Co ciekawe, tak popularna i powszechnie znana forma jak SS-mann, która początkowo rzeczywiście była powszechnie stosowana, została całkowicie zniesiona w Waffen-SS. Przyjęto tam formę SS-Schütze.Stopniem, który właściwie nie ma odpowiednika w Wojsku Polskim jest ‘OBERSCHUTZE’. Można go z grubsza przetłumaczyć na szefa formacji (piechoty, czołgów itd.). Różnica w stosunku do funkcji wymienionych przy szeregowcu polega na umieszczeniu przed każdą z nich słowa ‘ober’, czyli: oberjaeger, obergrenadier, oberreiter itd. Wyjątek w nazewnictwie stanowi jedynie ‘panzeroberschutze’ i ‘Muzikoberschutze’.*W SS poprzedzano ten stopień runami. Wprowadzono go w 1940 r.Powszechnie znany stopień, z którego słynął Hitler (GEFREITER) właściwie nie odpowiada kapralowi tylko STARSZEMU SZEREGOWCOWI. Aczkolwiek można spotkać interpretację, że wszystkie stopni do Stabsgereitra to odmiany starszego szeregowca. Wynika to z wprowadzenia pośredniego stopnia ‘Oberschutze’, który nie ma odpowiednika w Wojsku Polskim, a u Niemców dodatkowo rozszerzał hierarchię.*W SS temu stopniowi odpowiadał SS-SturmannDopiero ‘OBERGEFREITER’ wg niektórych interpretacji odpowiada naszemu KAPRALOWI. Przy czym kapral w Wojsku Polskim to podoficer a więc stopień UNTEROFFIZIER zdaje się być bardziej trafnym odpowiednikiem. Kwestia jest właściwie otwarta. Niektórzy zaliczają wszystkie te stopnie do korpusu szeregowców aż do Stabsgefreiter. To tak jakby w Wojsku Polskim były 4 odmiany starszego szeregowca.*W Oddziałach Ochrony (a nie Sztafetach, bo w polskim języku nie stosuje się tego słowa do jednostek organizacyjnych wojska. Jest to błędne tłumaczenie. Niemieckie słowo Staffeln to eskadra lub eskadrylla, czyli też oddział lub pododdział. W polskim języku eskadry są tylko w lotnictwie) to SS-Rottenführer.STABSGEFREITER (SS-Stabsrottenführer). Ten stopień nie ma odpowiednika w polskim wojsku. Dosłownie tłumacząc jest to KAPRAL SZTABOWY.UNTEROFFIZIER (SS-Unterscharführer). W Wojsku Polskim to PLUTONOWY. Niektórzy chcą żeby był to kapral. Kwestia otwarta.UNTERFELDFEBEL (SS-Scharführer). Brak odpowiednika w Wojsku Polskim. I znowu niektórzy podają, że to STARSZY KAPRAL. A gdzie plutonowy w takim razie?FAHRNICH (SS-Standarten Junker). Można powiedzieć, że jest to PODCHORĄŻY..FELDFEBEL (SS-Oberscharführer), czyli SIERŻANT.OBERFELDFEBEL (SS-Hauptscharführer). U nas to STARSZY SIERŻANT.OBERFAHRNICH (SS-Oberstandarten Junker). Ten stopień odpowiada z grubsza CHORĄŻEMU.STABSFELDFEBEL (SS-Sturmscharführer) to SIERŻANT SZTABOWY.LEUTNANT (SS-Untersturmführer) to PODPORUCZNIK.OBERLEUTNANT (SS-Obersturmführer) to PORUCZNIK.HAUPTMANN (SS-Hauptsturmführer) to KAPITAN.MAJOR (SS-Sturmbannführer).OBERSTLEUTNANT (SS-Obersturmbannführer) to PODPUŁKOWNIK.OBERST (SS-Standartenführer) to PUŁKOWNIK. W SS rozróżniano jeszcze stopień OBERFUHRER. Był to prestiżowy stopień pośredni. Najwyższy starszy oficer. Potem są już tylko generałowie. Taki stopień był używany np. przez Turków. Znany jako BASZA. Wyższy od pułkownika ale przed generałem.GENERALMAJOR (SS-Brigadeführer und Generalmajor der Waffen-SS) to GENERAŁ BRYGADY.GENERALLEUTNANT (SS-Gruppenführer und Generalleutnant der Waffen-SS) to GENERAŁ DYWIZJI. Proszę zwrócić uwagę, że GENERALMAJOR jest niżej. To nie jest błąd. Ponad sto lat wcześniej były jedynie trzy rodzaje oficerów wyższych. Kapitan [dowodził kompanią], pułkownik [dowodził pułkiem] i generał [dowodził armią]. Porucznik był w sumie zastępcą kapitana, podpułkownik był zastępcą pułkownika, a porucznik generalny [z niemieckiego Generalleutnant] (nie mylić z generałem porucznikiem) był zastępcą generała. Stopień majora i generała majora wprowadzono o wiele później, kiedy armia uległa znacznemu rozszerzeniu. I tak major stał się niejako „nadzorcą” kapitana, a generał major był „nadzorcą” pułkownikaGENERAL DER … (SS-Obergruppenführer und General der Waffen-SS) to GENERAŁ BRONI. W Wehrmachcie rozróżniano następujące rodzaje broni/specjalizacji dla tego stopnia:GENERAL DER INFANTERIE (Generał Piechoty)GENERAL DER PANZERTRUPPEN (Generał broni Pancernej)GENERAL DER ARTILERIE (Generał Artylerii)GENERAL DER PIONIERE (Generał wojsk Inżynieryjnych)GENERAL DER GEBIRGSTRUPPEN (Generał wojsk Górskich)GENERAL DER KAVALERIE (Generał Kawalerii)GENERALOBERST (SS-Oberstgruppenführer und Generaloberst der Waffen-SS) to GENERAŁ ARMII. W SS od 1942 roku.GENERALFELDMARSCHALL to dla nas MARSZAŁEK POLNY. Istniał jeszcze stopień pośredni przed marszałkiem nie mający odpowiednika w WP. Był to generał pełniący rolę feldmarszałka. Pagon miał formalnie 4 gwiazdki. Nie zastosowano jednak tego stopnia. Był on znany także w I Wojnie Światowej.REICHSFUHRER-SS. Ten stopień właściwie nie miał charakteru urzędowego czy wojskowego. Odznaczał się nim przywódca SS i Policji Heinrich Himmler. Niektórzy podają, iż stopień ten odpowiada marszałkowi. Nie jest to prawdą. Stopień ten był jedyny w swoim rodzaju i nie miał żadnego odpowiednika w armii.REICHSMARSCHALL. Najwyższy stopień wojskowy w III Rzeszy. Był nim Herman Goering. Wielu badaczy robi tragiczny błąd nie rozumiejąc, że nie był to stopień Luftwaffe. We wszystkich książkach podaje się, że był to stopień LW. Jest to NIEPRAWDA. To jest GENERALISSIMUS. Formalnie łączy w sobie zwierzchnictwo nad wszystkimi rodzajami wojsk. Jednakże pozycja Goeringa podczas wojny tak malała, że ograniczono go tylko do LW. Jednakże formalnie to najwyższy stopień w III Rzeszy.Dla lepszego zrozumienia znaczenia ostatniego stopnia ‘Reichsfuehrer’ można posłużyć się przykładem Baldura von Schiracha. Był on Reichsjugendfuhrerem i dowodził Hitler Jugend. Pewne skojarzenie przywodzi też na myśl stopień Reichsleitera. Wszystkie te funkcje miały wydźwięk partyjno- polityczny i takimi właśnie były. Naziści lubowali się w nadawaniu sobie i innym stopni o charakterze wojskowym, politycznym i urzędowym. Często nadawali wyróżnienia honorowe. Stąd właśnie wzięły się przeróżne nazwy i określenia.Stopnie SS także najczęściej miały charakter polityczny, honorowy lub urzędowy. Podobnie było w SA, z której SS się wywodziła i z czasem przerosła. Stopnie te i oznaczenia mundurowe zaprojektował Goering w oparciu o już znaną tradycję z Freikorpsów, gdzie stosowano określenie Fuehrer bardzo często. Jest to stara tradycja sięgająca czasów germańskich. Nawet Marcin Luter był nazywany Fuehrerem w trakcie walki o władzę i tzw. Wojny Chłopskiej. Kiedy zaczęto tworzyć podwaliny elitarnych formacji III Rzeszy w łonie tej paramilitarnej organizacji jej stopnie starano się zrównać ze znaczeniem w hierarchii wojskowej. Na co oczywiście nie przystawali zawodowi żołnierze. Jednakże w miarę trwania wojny Wehrmacht nieraz przekonał się o znaczeniu bojowym Waffen-SS. Tę nazwę formalnie użyto po raz pierwszy 22 września, 1939 roku. Zresztą pierwsze frontowe jednostki, które walczyły w Polsce były szkolone przez zawodowych oficerów. Były nawet okresy, kiedy stosowano stopnie Wehrmachtu, aby jeszcze przed wojną podkreślić profesjonalizm czterech szkolonych pułków: Germania, Deutschland, Der Fuehrer i oczywiście Leibstandarte.Z czasem podczas trwania wojny każdy szeregowiec SS miał możliwość w ciągu dwóch lat awansować do stopnia oficerskiego. Najsłynniejszym przykładem odzwierciedlającym zasadę: ‘Nie matura, lecz chęć szczera czyni ze mnie oficera’ niech będzie postać Oberstgruppenfuhrera Josefa ‘Seppa’ Dietricha. Nie miał on żadnego wykształcenia wojskowego. Ukończył jedynie 7 klas szkoły podstawowej. W I wojnie światowej zaszedł on do stopnia sierżanta. Mimo to w II wojnie św. uczyniono go najwyższym generałem w hierarchii. Podobno nie potrafił nawet czytać mapy sztabowej. Mimo to potrafił wpłynąć na swoich żołnierzy i miał z nimi dobre porozumienie. Wielu dowódców Wehrmachtu bardzo go sobie ceniło. Jego przyjacielem był między innymi słynny generał pułkownik Heinz Guderian. Co ciekawe, sam Dietrich uważał się bardziej za generała Wehrmachtu niż SS. Nie łączyły go zbyt dobre stosunki z Himmlerem. Za to cieszył się absolutnym poparciem Hitlera, którego szefem ochrony był jeszcze przed dojściem nazistów do władzy.Cała różnorodność stopni w hierarchii III Rzeszy wynikała z różnorodności organizacyjnej w całym państwie i partii. Można było odnieść wrażenie, że niemal każdy ma jakiś mundur i przynależy do jakiejś organizacji skupiającej go w jakimś rzemiośle czy grupie społecznej. Stąd powstała cała różnorodna mozaikowatość stopni, odznak, oznak i funkcji.Hierarchia tu omówiona stanowi podstawę dla wszystkich innych, które przyjęto w organizacjach młodzieżowych, paramilitarnych czy formacjach obcokrajowych walczących po stronie Niemiec. Można przyjąć, że tak wielkiej różnorodności nie zastosowano w żadnym innym państwie w historii. Jedynie Związek Radziecki mógłby jeszcze rywalizować z tak ogromnym tworem hierarchicznym. Chociaż raczej nie miałby szans w stosunku do tak zmilitaryzowanego państwa jak Niemcy hitlerowskie ze względu na ogrom szczerej determinacji, większą motywację i o wiele silniejszą tradycję i bardzo rozwiniętą kulturę.

Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht)

Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych w latach 1935–1945.

30 kontakty: Dywizja Großdeutschland, Feldfebel, Gefrajter, Generał, Generał armii, Generał brygady, Generał dywizji, Generał major, Generał pułkownik, General (stopień Wehrmacht), Generalfeldmarschall, Generalleutnant (III Rzesza), Generaloberst, Kapitan (ranga), Major, Marszałek polny, Podchorąży (tytuł wojskowy), Podporucznik, Podpułkownik, Porucznik, Pułkownik, Reichsmarschall, Sierżant, Sierżant sztabowy, Starszy sierżant, Szeregowy, Szewron (naszywka), Wehrmacht, Wykaz stopni w Organizacji Todt, Wykaz stopni w SS.

Proporzec Dywizji Großdeutschland Insygnia Großdeutschland Dywizja Großdeutschland (Dywizja “Wielkie Niemcy”) – elitarna jednostka grenadierów pancernych Wehrmachtu podczas II wojny światowej.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Dywizja Großdeutschland · Zobacz więcej »

Feldfebel (niem. Feldwebel; w formacjach Waffen SS Oberscharführer) – niemiecki podoficerski stopień wojskowy, odpowiednik polskiego sierżanta (wachmistrza).

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Feldfebel · Zobacz więcej »

Gefrajter (niem. Gefreiter – dosł. uwolniony) – w wojsku polskim od XVI do XVII wieku doświadczony żołnierz, weteran kilku kampanii, dobrze wyszkolony, dysponujący dużym doświadczeniem i odpornością psychiczną.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Gefrajter · Zobacz więcej »

MW RP) Generał – wysoki stopień wojskowy, a także grupa stopni generalskich.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Generał · Zobacz więcej »

Generał armii – w wielu armiach świata najwyższy stopień wojskowy.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Generał armii · Zobacz więcej »

Generał brygady – wysoki stopień wojskowy.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Generał brygady · Zobacz więcej »

Generał dywizji – stopień generalski.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Generał dywizji · Zobacz więcej »

Generał major w 1775 Epolet generała majora Generał major – stopień wojskowy m.in.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Generał major · Zobacz więcej »

Generał pułkownik – stopień wojskowy m.in.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Generał pułkownik · Zobacz więcej »

Generał (z dodatkiem broni), niem. General (mit dem Zusatz der Waffengattung) – stopień wojskowy w korpusie generałów Wojsk Lądowych (Heer) i Sił Powietrznych (Luftwaffe) Sił Zbrojnych III Rzeszy.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i General (stopień Wehrmacht) · Zobacz więcej »

Złoty pagon feldmarszałka (wojska lądowe) Złoty pagon feldmarszałka (Luftwaffe) Oznaka na kołnierzu feldmarszałka Luftwaffe Laska marszałkowska Generalfeldmarschall (feldmarszałek) − najwyższy stopień sił lądowych i powietrznych Wehrmachtu (wyłączając marszałka Rzeszy).

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Generalfeldmarschall · Zobacz więcej »

Naramiennik (pagon) Generalleutnanta Heer Generalleutnant w niemieckiej III Rzeszy („generał porucznik”) – drugi stopień generalski sił lądowych (Heer) i powietrznych (Luftwaffe) Wehrmachtu funkcjonujący w latach 1936–1945.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Generalleutnant (III Rzesza) · Zobacz więcej »

Generaloberst (generał pułkownik) – stopień generalski w siłach lądowych i powietrznych Wehrmachtu; jego odpowiednikiem w SS był SS-Oberstgruppenführer, a w Kriegsmarine – Generaladmiral.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Generaloberst · Zobacz więcej »

Kapitan – termin pochodzi z łac. capitaneus („zwierzchnik”), od caput („głowa”).

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Kapitan (ranga) · Zobacz więcej »

Mundur majora Wojska Polskiego – widać umiejscowienie oznak stopnia wojskowego na naramiennikach oraz na berecie. Major (skrót mjr) – stopień oficerski używany w armiach wielu krajów.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Major · Zobacz więcej »

Marszałek polny (czasem marszałek polowy lub feldmarszałek) – najwyższy stopień wojskowy w wielu armiach lądowych świata.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Marszałek polny · Zobacz więcej »

Świadectwo ukończenia dywizyjnego kursu podchorążych rezerwy z lipca 1939 Podchorąży – tytuł wojskowy kandydata na oficera zawodowego lub rezerwy (tradycyjnie tytuł ten jest używany także w innych służbach mundurowych, np. w straży pożarnej).

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Podchorąży (tytuł wojskowy) · Zobacz więcej »

Podporucznik (ppor.) – najniższy stopień oficerski w Wojsku Polskim, z korpusu oficerów młodszych.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Podporucznik · Zobacz więcej »

Podpułkownik (ppłk) – wysoki stopień oficerski.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Podpułkownik · Zobacz więcej »

Porucznik (por.) – oficerski stopień wojskowy występujący w większości armii świata.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Porucznik · Zobacz więcej »

Pułkownik (płk) – stopień oficerski.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Pułkownik · Zobacz więcej »

Złoty naramiennik Reichsmarschalla Oznaka na kołnierzu Reichsmarschalla Sztandar Reichsmarschalla Reichsmarschall (pol. tłum. Marszałek Rzeszy) – dawniej najwyższy niemiecki stopień wojskowy.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Reichsmarschall · Zobacz więcej »

Sierżant – stopień wojskowy stosowany także w niektórych innych formacjach zmilitaryzowanych, np.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Sierżant · Zobacz więcej »

Sierżant sztabowy – podoficerski stopień wojskowy pomiędzy starszym sierżantem a starszym sierżantem sztabowym.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Sierżant sztabowy · Zobacz więcej »

Starszy sierżant – jeden z dziewięciu stopni podoficerskich w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (wyższy od sierżanta, niższy od młodszego chorążego).

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Starszy sierżant · Zobacz więcej »

Szeregowy – najniższy stopień wojskowy w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Szeregowy · Zobacz więcej »

Master Sergeant (E-8) Sergeant Szewron (ang. i fr. chevron) – naszywka na rękawie lub naramienniku munduru, w kształcie prostej lub odwróconej litery “V”, stosowana w siłach zbrojnych i innych służbach mundurowych wielu państw świata, zwykle dla oznaczenia stopnia (najczęściej podoficerskiego), rzadziej długości służby.

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Szewron (naszywka) · Zobacz więcej »

Wehrmacht (niem. siła zbrojna) – całość sił zbrojnych III Rzeszy z wyłączeniem Waffen-SS, utworzona 16 marca 1935 roku, ustawą o powszechnym obowiązku służby wojskowej, która stanowiła jednostronne zerwanie klauzul militarnych traktatu wersalskiego (1919).

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Wehrmacht · Zobacz więcej »

Wykaz stopni w Organizacji Todt (OT) (w nawiasach podano odpowiedniki).

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Wykaz stopni w Organizacji Todt · Zobacz więcej »

Wykaz stopni w hitlerowskich Eskadrach Ochronnych (SS) (w nawiasach podano odpowiedniki).

Nowy!!: Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) i Wykaz stopni w SS · Zobacz więcej »

Wehrmacht – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wehrmacht Państwo III Rzesza Historia Data sformowania 16 marca 1935 Data rozformowania 20 września 1945 Święto 3 i 27 sierpnia Dane podstawowe Wiek poboru 18 Podporządkowanie Oberkommando der Wehrmacht (OKW),

Führerhauptquartier (FHQ) Budżet wojskowy Kwota 19 mld reichsmarek (1939)

89 mld reichsmarek (1944)

Wehrmacht (z niem. „siła zbrojna”) – całość sił zbrojnych III Rzeszy z wyłączeniem Waffen-SS, utworzona 16 marca 1935 roku, ustawą o powszechnym obowiązku służby wojskowej, która stanowiła jednostronne zerwanie klauzul militarnych traktatu wersalskiego (1919)[1].

Wehrmacht został utworzony w miejsce zawodowej Reichswehry i obejmował trzy rodzaje sił zbrojnych: Heer (wojska lądowe), Kriegsmarine (marynarka wojenna) i Luftwaffe (lotnictwo), z których każdy posiadał własny sztab generalny. Naczelnym dowódcą Wehrmachtu był Adolf Hitler. W czasie II wojny światowej Wehrmacht brał udział w zbrodniach wojennych razem z Gestapo i Waffen-SS, a Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze orzekł w procesach norymberskich bezsporną winę wszystkich oskarżonych dowódców[1].

Naczelnym dowództwem Wehrmachtu było Oberkommando der Wehrmacht (OKW) utworzone na podstawie dekretu Hitlera z dnia 4 lutego 1938. Do 1938 Naczelnym Dowódcą Wehrmachtu był minister wojny feldmarszałek Werner von Blomberg, a od 27 stycznia 1938 do 30 kwietnia 1945 Adolf Hitler, przy czym jednocześnie zostało utworzone stanowisko szefa Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu, które objął gen. Wilhelm Keitel.

Wehrmacht został rozbudowany ze 100 tys. żołnierzy do 3,92 mln w 1939, a w 1944 do 11 mln żołnierzy. Łącznie między 1939 i 1945 w jego szeregach służyło około 17 mln osób, na wszystkich frontach walki w czasie trwania II wojny światowej zginęło około 4,7 mln. Naczelne dowództwo Wehrmachtu razem ze sztabami generalnymi przygotowywało plany agresji niemieckiej przy współpracy z Gestapo i SS. Wiele z obozów jenieckich Wehrmachtu jest zaliczanych do miejsc masowej zagłady.

W 1939 w chwili wybuchu II wojny gotowe do działań było 46 dywizji piechoty, 4 dywizje zmotoryzowane, 4 lekkie i 7 pancernych.

W 1935 roku do niemieckiego kodeksu karnego wojskowego dodano nowe przestępstwo karane śmiercią: Zersetzung der Wehrkraft (dosłownie: rozkładanie siły bojowej). Jego niesprecyzowany charakter spowodował łatwość osądzania żołnierzy, w wyniku czego w latach 1940–1945 w niemieckim Wehrmachcie wykonano łącznie około 11 700 wyroków śmierci. Dla porównania w czasie I wojny światowej z wyroków niemieckich sądów polowych śmierć poniosło 48 żołnierzy własnych, a w czasie II wojny światowej w US Army orzeczono zaledwie jeden wyrok śmierci za przestępstwa wojskowe i 69 za przestępstwa cywilne (morderstwa, gwałty)[potrzebny przypis].

Żołnierze Wehrmachtu w czasie działań zbrojnych popełnili wiele zbrodni wojennych, m.in. podczas agresji na Polskę w roku 1939. Przez 55 dni, od 1 września do 26 października, kiedy to dowództwo Wehrmachtu sprawowało władzę wojskową na zajętych polskich terytoriach (27 października przekazano ją cywilnej administracji niemieckiej), Wehrmacht uczestniczył w 311 zbiorowych egzekucjach[2] na polskiej ludności cywilnej i żołnierzach Wojska Polskiego. Ogółem, w okresie od 1 września do 26 października, różne siły niemieckie wykonały 764 egzekucje[2] w których zginęło 24 tys.[2] obywateli polskich. Żołnierze Wehrmachtu stanowili także osłonę dla tysięcy innych masowych mordów dokonywanych przez oddziały niemieckiego Selbstschutzu i bojówek volksdeutschów oraz jednostki policji i Grup Operacyjnych SD, przydzielanych jeszcze przed agresją na Polskę do każdej armii Wehrmachtu[2].

Emblemat Wehrmachtu (Heer i Luftwaffe) w latach 1933–1945

Bandera wojenna III Rzeszy (Kriegsmarine) w latach 1938–1945

Emblemat Wehrmachtu tzw. Balkenkreuz (Heer i Luftwaffe) w latach 1939–1945

Nazistowski orzeł noszony na hełmach (Heer) wzór z 1942

Warunki i przyczyny powstania Wehrmachtu [ edytuj | edytuj kod ]
Określenie Wehrmacht (wym. niem. IPA: [ˈve:ɐ̯maxt]) w języku niemieckim oznaczało tyle co siły zbrojne, niekoniecznie niemieckie. W terminologii prawniczej było używane już w 1919 roku, między innymi w konstytucji Niemiec z dnia 11 sierpnia 1919 (art. 47). W węższym znaczeniu po roku 1935 oznaczało niemieckie siły zbrojne narodowo-socjalistycznej III Rzeszy.

Sprawy wojskowe do roku 1935 [ edytuj | edytuj kod ]
Wkrótce po zakończeniu I wojny światowej przystąpiono w Niemczech do faktycznej rozbudowy armii niemieckiej wbrew postanowieniom traktatu wersalskiego z 1919 roku. Już w 1922 Niemcy i Związek Radziecki zawarły układ w Rapallo, umożliwiający Niemcom obejście zakazu posiadania lotnictwa i broni pancernej.

W lutym 1923 roku odbyły się w Moskwie tajne rozmowy przeprowadzone przez szefa urzędu do spraw wojskowych Truppenamt generałmajora Otto Hasse na temat wojskowej współpracy niemiecko-rosyjskiej. Niemcy wspomogły rozwój radzieckiego przemysłu, a oficerowie Armii Czerwonej byli kształceni w Niemczech na oficerów sztabu generalnego. W zamian Reichswehra uzyskała możliwość zaopatrywania się w amunicję artyleryjską w Związku Radzieckim, a specjaliści lotnictwa i broni pancernej byli szkoleni na terenie ZSRR, gdzie również umożliwiono produkcję broni chemicznej.

Na podstawie porozumienia z dnia 15 kwietnia 1925 w miejscowości Lipieck w Rosji wyszkolono około 300 pilotów, którzy stanowili następnie kadrę lotnictwa myśliwskiego. W pobliżu miejscowości Kazań od 1930 szkolono specjalistów broni pancernej, jednak tylko około 30. W okolicach Saratowa prowadzono prace rozwojowe nad gazami bojowymi.

Niemieccy i sowieccy specjaliści zbrojeniowi opracowywali wspólnie i w porozumieniu nowe prototypy czołgów pod pozorem rozwijania produkcji traktorów.

Natomiast w Niemczech organizowano Reichswehrę jako trzon kadrowy przyszłej armii niemieckiej. Udział podoficerów i oficerów w Reichswehrze w całości składu osobowego był nadzwyczaj wysoki, co umożliwiło następnie w ciągu kilku lat wielokrotne zwiększenie liczebności armii niemieckiej.

Flaga ministra Reichswery (1933–1935)

Flaga ministra wojny i naczelnego dowódcy Wehrmachtu (1935)

Adolf Hitler jako zwierzchnik sił zbrojnych [ edytuj | edytuj kod ]
2 sierpnia 1934 zmarł prezydent Niemiec Paul von Hindenburg. Wtedy Adolf Hitler, urzędujący od 30 stycznia 1933 jako kanclerz, wbrew (faktycznie zawieszonej) konstytucji Republiki Weimarskiej ogłosił połączenie funkcji prezydenta Niemiec z funkcją kanclerza i tym samym przejął funkcję prezydenta, mianując się jednocześnie jako Führer und Reichskanzler (wódz i kanclerz Rzeszy). Wobec tego stał się najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych Niemiec składających się z Reichswehry i Kriegsmarine.

W lipcu 1939 Adolf Hitler wydał zarządzenie o ustanowieniu święta armii niemieckiej w dniach 2 sierpnia (dla uczczenia 25. rocznicy wybuchu I wojny światowej) oraz 27 sierpnia (jako rocznica bitwy pod Tannenbergiem 1914)[3].

Osobisty sztandar Adolfa Hitlera jako naczelnego wodza Wehrmachtu

Niemieckie siły zbrojne 1935–1945 [ edytuj | edytuj kod ]
Struktura organizacyjna Wehrmachtu [ edytuj | edytuj kod ]
Struktura organizacyjna Wehrmachtu ulegała zmianom w czasie wojny. Dotyczyło to zwłaszcza wojsk lądowych, które stanowiły najliczniejszy element sił zbrojnych III Rzeszy.

Struktura organizacyjna wojsk lądowych (1941):

Struktura organizacyjna wojsk powietrznych:

Osobny artykuł: Luftwaffe.

Struktura organizacyjna wojsk morskich:

Osobny artykuł: Kriegsmarine.

Liczebność Wehrmachtu [ edytuj | edytuj kod ]
Liczebność Wehrmachtu (w mln) Rok Wojska lądowe Marynarka wojenna Lotnictwo Waffen SS Razem 1939 3,74 0,122 0,677 0,023 4,562 1940 4,37 0,100 1,100 0,125 5,695 1941 5,20 0,404 1,545 0,160 7,309 1942 5,75 0,570 1,900 0,190 8,410 1943 6,55 0,780 1,700 0,450 9,480 1944 6,51 0,810 1,500 0,600 9,420 1945 5,30 0,700 1,100 0,830 7,930

Tereny działań [ edytuj | edytuj kod ]
Żołnierze Wehrmachtu wzięci do niewoli w Akwizgranie (1944)

Oddziały sprzymierzone i kolaborujące z Wehrmachtem [ edytuj | edytuj kod ]
Osobny artykuł: Armie sprzymierzone z Wehrmachtem.

Wymieniono tylko zwarte formacje czynnie współdziałające z Niemcami w czasie wojny, a więc lista nie zawiera wszystkich sprzymierzeńców III Rzeszy:

Historia mundurów Wehrmachtu sięga czasów Reichswehry i roku 1915 r. Pierwszych poważnych zmian umundurowania dokonywali naziści na przełomie 1934/1935 roku, wprowadzili wtedy nazistowskie insygnia, zmienili krój kurtek oraz wprowadzili tzw. Stahlhelm typ M35, który z czasem stał się charakterystyczny dla niemieckiego militaryzmu. Od 1934 r. na czapkach i na prawej piersi munduru miały być noszone nazistowskie Parteiadlery – orły ze swastyką wzorowane na orłach legionów rzymskich[8].

Proporzec samochodowy feldmarszałka

Proporzec samochodowy generałów wojsk lądowych

Proporzec samochodowy oficerów wojsk lądowych

Uzbrojenie Wehrmachtu [ edytuj | edytuj kod ]
Niemieckie siły zbrojne były częściowo wyposażone w nowoczesny sprzęt, jednak ograniczone zasoby powodowały, że to nowoczesne wyposażenie nie było dostępne dla wszystkich jednostek. Tylko 40% sił Wehrmachtu było zmotoryzowane lub zmechanizowane, reszta korzystała z transportu konnego taborów, a przemieszczanie wojska odbywało się transportem kolejowym. Można było zaobserwować, że jednostki frontowe były wyposażone w uzbrojenie bardziej nowoczesne niż oddziały na terenach okupowanych, gdzie do zwalczania partyzantów stosowano uzbrojenie zdobyczne, pochodzące z różnych krajów.

Sukcesy w pierwszych latach wojny wynikały między innymi z przewagi dzięki nowoczesnemu uzbrojeniu uderzeniowemu wojsk pancernych i lotnictwa, a przede wszystkim nowych koncepcji taktycznych, wypróbowanych w wojnie domowej w Hiszpanii pod kryptonimem Legion Condor.

Uzbrojenie poszczególnych części sił zbrojnych było uzależnione, a częściowo wymuszone od ich wzajemnego współdziałania, przede wszystkim lotnictwa z armią lądową i marynarką wojenną.

Armia lądowa – Heer [ edytuj | edytuj kod ]
Wojska pancerne dysponowały typami czołgów, które jednak pod względem technicznym nie przewyższały sprzętu alianckiego. W czasie kampanii w Polsce 1939 i we Francji 1940 walczyły przeważnie lekkie czołgi PzKpfw I, PzKpfw II oraz czeskie, oznaczone przez Niemców jako PzKpfw 35(t), które były znacznie słabsze od średnich czołgów brytyjskich Matilda i francuskich B1. Również na froncie wschodnim 1941 okazało się, że nowsze typy czołgów PzKpfw III i PzKpfw IV nie są w stanie sprostać radzieckim T-34 i ciężkiemu czołgowi KW-1, zwłaszcza w walce z tymi ostatnimi niemieckie czołgi były bez szans. Odnosi się to do początkowego okresu wojny. W 1942 roku, po zmodyfikowaniu PzKpfw IV do wersji F2 i strategicznemu wykorzystywaniu tego sprzętu Niemcy byli w stanie odnosić sukcesy zarówno na froncie wschodnim, jak i froncie afrykańskim.

Sukcesy Wehrmachtu, w początkowej fazie wojny na froncie wschodnim, wynikały z lepszej organizacji i znacznej przewagi lotnictwa. Zgrupowania czołgów strony przeciwnej były niszczone przez bombowce nurkujące. Radzieckie czołgi w tym okresie wojny zazwyczaj nie były wyposażone w radiostacje[9]. Załogi radzieckie były też niedostatecznie wyszkolone, ponieważ wielu doświadczonych dowódców, na polecenie Stalina, w drugiej połowie lat trzydziestych ubiegłego stulecia, została uwięziona w łagrach lub rozstrzelana.

Jako standardowe uzbrojenie piechoty w 1939 r., obok nielicznych pistoletów maszynowych, stosowano pięciostrzałowy karabin Karabiner 98 k oraz karabin maszynowy MG 34, a od 1942 roku typu MG 42.

Lotnictwo – Luftwaffe [ edytuj | edytuj kod ]
Osobny artykuł: Luftwaffe.

Nowoczesne i szybkie samoloty myśliwskie Messerschmitt Bf 109 oraz bombowce Heinkel He 111 i bombowce nurkujące Junkers Ju 87 wraz z innymi typami samolotów zapewniały na początku wojny pełną dominację w powietrzu, co umożliwiło pomyślne akcje bojowe w Polsce, we Francji i w Norwegii, oraz zajęcie Danii, Luksemburga, Belgii i Holandii. Bitwa o Anglię w 1940 r. zakończyła się klęską Luftwaffe.

Przewaga Aliantów w rozmiarze produkcji lotniczej doprowadziła w kolejnych latach do rozbicia sił Luftwaffe. W roku 1944 niemieckie siły lotnicze stały się całkowicie bezradne i utraciły panowanie w powietrzu.

W skład lotnictwa niemieckiego wchodziła elitarna formacja spadochroniarzy, która brała udział w desancie na Krecie. Wobec znacznych strat zaniechano tego rodzaju operacji, a spadochroniarzy kierowano do walki jako elitarne oddziały piechoty, między innymi do obrony Monte Cassino, gdzie walczyli z Polakami.

Wobec wzmagających się nocnych bombardowań obszarów Rzeszy została rozwinięta formacja myśliwców nocnych wyposażonych w samoloty dwusilnikowe Messerschmitt Bf 110 z radarem i inne. Zespoły myśliwców nocnych były kierowane do akcji na podstawie rozpoznania nadlatujących bombowców przez łańcuch stacji radarowych rozmieszczonych od Norwegii do szwajcarskiej granicy.

Osiągnięciem ostatnich lat wojny stało się wyposażenie Luftwaffe w jedne z pierwszych odrzutowców oraz broń rakietową.

Marynarka wojenna – Kriegsmarine [ edytuj | edytuj kod ]
Osobny artykuł: Kriegsmarine.

Plan Z przewidywał rozbudowę floty do roku 1947, zgodnie z układem z 18 czerwca 1935 zawartym z Wielką Brytanią do wielkości 35% tonażu floty brytyjskiej, a odnośnie do okrętów podwodnych – do 45%. Jak się okazało plan Z był kompletnie nierealny co do czasu i możliwości zbrojeniowych III Rzeszy.

Na początku wojny w 1939 w skład floty wchodziły większe jednostki, między innymi:

Ze względu na wyraźną przewagę przeciwnika w ciężkich okrętach bojowych większość potencjału skierowano na budowę okrętów podwodnych U-Boot – do roku 1945 wykonano 1153 jednostek różnych typów.

Zbrodnie Wehrmachtu w okupowanej Polsce [ edytuj | edytuj kod ]
Zamordowani polscy rolnicy, 1943

Pierwsze zbrodnie oddziałów Wehrmachtu zostały dokonane już w początkach września 1939 roku. W dniu 4 września żołnierze niemieckiego 42. pułku piechoty zamordowali w Częstochowie co najmniej 227 osób (więcej: Krwawy poniedziałek w Częstochowie). W koszarach w Zambrowie w dniu 11 września żołnierze Wehrmachtu zabili z karabinów maszynowych około 100 wziętych do niewoli polskich żołnierzy z 18. Dywizji Piechoty (więcej: Zbrodnia w Zambrowie 1939). Pod Ciepielowem w dniu 8 września niemieccy żołnierze 11. kompanii 15. Pułku Piechoty Zmotoryzowanej zamordowali około 300 polskich żołnierzy z batalionów 7. Dywizji Piechoty. Dokonywano także licznych zbrodni w Bydgoszczy, a także m.in. miejscowościach Końskie, Krasnosielec, Kajetanowice, Urycz, Śladów, Szczucin, Wyszanów i wielu innych[10]. Wehrmacht ponownie uczestniczył w terrorze na terytorium okupowanej Polski od wiosny 1942[11]. W okresie 1939–1942 w niewielkim stopniu był zaangażowany w akcje przeciwko ludności polskiej, jednak już w maju 1942 wziął udział w dużej akcji pacyfikacyjno-partyzanckiej na Lubelszczyźnie. Rozkazy Wilhelma Keitla z 23 lipca 1942 i Adolfa Hitlera z 18 sierpnia 1942 nakładały na niemieckie dowództwo wojsk lądowych obowiązek wydzielenia odpowiednich sił i uczestniczenia w likwidowaniu różnych form oporu na ziemiach polskich. W Generalnym Gubernatorstwie Wehrmacht od 1942 brał udział w kolejnych zbrodniach[11]:

Akcje pacyfikacyjno-przeciwpartyzanckie połączone z rozstrzeliwaniem ludności cywilnej i paleniem osiedli.

Rozstrzeliwanie ukrywającej się przed zagładą ludności żydowskiej, tłumieniu powstania warszawskiego oraz likwidacją buntu w obozie koncentracyjnym Sobibor w październiku 1943.

Zbrodnie popełnione na ludności polskiej podczas powstania warszawskiego – żołnierze Wehrmachtu uczestniczyli w masowych egzekucjach ludności cywilnej na warszawskim Marymoncie w dniu 14 września 1944. [12] [13] Podobne egzekucje Wehrmacht przeprowadzał także w sierpniu 1944 na warszawskim cmentarzu Powązki [12] , gdzie likwidowano tylko mężczyzn.

Podobne egzekucje Wehrmacht przeprowadzał także w sierpniu 1944 na warszawskim cmentarzu Powązki , gdzie likwidowano tylko mężczyzn. Aktywne uczestnictwo w łapankach ludności polskiej, która kierowana była następnie w celu eksterminacji do obozów koncentracyjnych. Według odtajnionych w 1996 raportów wywiadu brytyjskiego, opublikowanych w 2007 przez niemieckiego historyka prof. Sönke Neitzela w książkę „Podsłuchane” (niem. „Abgehört”), generałowie Wehrmachtu wiedzieli o Holocauście [14] .

. Rozkazy niemieckiego dowództwa wojsk lądowych przeznaczonych dla Wehrmachtu dotyczące pacyfikacji wsi, miejscowości czy regionów i niszczenia grup partyzanckich z reguły dotyczyły także likwidowania kobiet, dzieci oraz starców[11]. Działania takie miały miejsce w przypadku akcji Werwolf podczas pacyfikacji Zamojszczyzny (1942–1943), w której wzięły udział siły Wehrmachtu w liczbie 10 tys. żołnierzy – w jej toku zniszczono dziesiątki wsi, zamordowano ok. 1000 ludzi, 60 tys. wywieziono oraz porwano setki dzieci. Kulminacja działań pacyfikacyjno-przeciwpartyzanckich Wehrmachtu nastąpiła w listopadzie 1943, przeprowadzono wtedy ponad 100 akcji tego typu, zakończonej śmiercią wielu Polaków.

Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce nie były znane w Niemczech, wystawa z 2001 „Verbrechen der Wehrmacht. Dimensionen des Vernichtungskrieges 1941–1944” ograniczała się do zbrodni popełnionych na terenach ZSRR. Dopiero w 2005 otwarto w Niemczech wystawę o zbrodniach w Polsce pod tytułem „Größte Härte … Verbrechen der Wehrmacht in Polen September/Oktober 1939”.

Mogiła ofiar pacyfikacji na cmentarzu w Wyszanowie

Osobny artykuł: Kapitulacja III Rzeszy.

Wehrmacht został rozwiązany po bezwarunkowej kapitulacji Niemiec 8 maja 1945, co nastąpiło formalnie na mocy ustaleń konferencji poczdamskiej (17 lipca 1945 – 2 sierpnia 1945) – gdzie podjęto decyzję o całkowitej demilitaryzacji Niemiec. W okresie klęski III Rzeszy samobójstwo popełniło 64 generałów wojsk lądowych, 16 generałów Luftwaffe oraz 11 admirałów – przyczyną oprócz świadomości klęski była chęć uniknięcia odpowiedzialności za popełnione zbrodnie wojenne[15]. Jeszcze do stycznia 1946 r. stacjonowały na terenie Szlezwiku-Holsztynu 3 rozbrojone armie niemieckie (dowódcy – gen. Hans Lindemann, gen. Gunter Blumentritt, gen. Johannes Blaskowitz), utrzymywane przez Brytyjczyków na wypadek wojny z ZSRR.

Zbrodnie Wehrmachtu rozpatrywał po II wojnie światowej Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze. Trybunał skazał na karę śmierci najwyższych dowódców Wehrmachtu – Göringa, Keitla i Jodla (szefa sztabu dowodzenia OKW). Dowódców Kriegsmarine, Dönitza i Raedera skazano na kary więzienia. Na podstawie późniejszych wyroków sądowych poszczególnych państw koalicji antyhitlerowskiej, skazano na karę śmierci 2 feldmarszałków, 32 generałów wojsk lądowych i 16 generałów Luftwaffe[15] – wyroki zostały wykonane.

Mimo uznanego przez sądy i społeczność międzynarodową zbrodniczego charakteru wielu działań Wehrmachtu, w powojennej historiografii niemieckiej, książkach autobiograficznych i publicystyce byłych niemieckich oficerów i żołnierzy dochodziło do prób rehabilitacji Wehrmachtu – m.in. budowania wokół tej formacji legendy rycerskości i uczciwości, z jednoczesnym przemilczeniem i ignorowaniem faktów o jej zbrodniczej działalności w czasie II wojny światowej[15].

Ważni członkowie [ edytuj | edytuj kod ]
Naczelni dowódcy Wehrmachtu (niem. Oberbefelshaber der Wehrmacht) 1938–1945 # Stopień Imię i nazwisko Okres urzędowania Uwagi I General der Infanterie Werner von Blomberg 21 maja 1935 – 4 lutego 1938 Wehrmacht powstał z Reichswehry w 1935 II Generaloberst Walther von Brauchitsch 4 lutego 1938 – 19 grudnia 1941 III Gefreiter Adolf Hitler 19 grudnia 1941 – 30 kwietnia 1945 IV Grossadmiral Karl Dönitz 30 kwietnia 1945 – 5 czerwca 1945 lub styczeń 1946 Rozwiązanie Wehrmachtu miało miejsce w styczniu 1946

Ważni niemieccy wyżsi oficerowie Wehrmachtu:

Zobacz też [ edytuj | edytuj kod ]

Potencjały bojowe Niemiec i ZSRR 22 czerwca 1941 roku

72 lat temu rozpoczęła się operacja „Barbarossa” – niemiecki atak na ZSRR, bez wypowiedzenia wojny, miał miejsce 22 czerwca o godzinie 3.15 przy wsparciu armii rumuńskiej. Dzień później do walki włączyły się siły słowackie, natomiast wojska fińskie i węgierskie odpowiednio 26 i 27 czerwca.

Latem 1941 roku siły niemieckie wraz z sojusznikami zgrupowano na zachodniej granicy Związku Radzieckiego. Na terytorium Finlandii utworzono 3 armie. Na północy powstała armia „Laponia” składająca się z 6 dywizji (4 niemieckich i 2 fińskich), której celem było zdobycie portu w Murmańsku, a także związanie w tym rejonie sił radzieckich. W południowo-wschodniej części kraju stacjonowały 2 armie fińskie składające się z 15 dywizji, w tym jednej niemieckiej, 2 brygad piechoty i brygady kawalerii. Wsparcie powietrzne zapewniała 5 flota powietrzna i lotnictwo fińskie, łącznie ponad 900 samolotów. Celem tych oddziałów było wsparcie armii niemieckiej w zdobyciu Leningradu. Finowie pragnęli zemścić się na Rosjanach za niedawną wojnę i odzyskać utracone terytoria.

Podstawowa broń piechoty była w zasadzie podobna. W wypadku Niemiec mowa o słynnym Kar98k, natomiast w przypadku Związku Radzieckiego, o nie mniej popularnym, karabinie Mosin-Nagant wz. 1891. Ich parametry były podobne, broń bardzo popularna i używana do końca wojny.

W Prusach Wschodnich została stworzona Grupa Armii „Północ”. Jej celem było opanowanie radzieckich republik nadbałtyckich oraz zdobycie Leningradu wraz z mieszczącą się w nim główną bazą Floty Bałtyckiej. W skład tej jednostki wchodziły 16 i 18 Armia ogólno wojskowa oraz 4 grupa pancerna. Łącznie te siły składały się z 23 dywizji piechoty, 3 dywizji pancernych i 3 dywizji zmotoryzowanych. Jako wsparcie lotnicze działała 1 Flota Powietrzna w sile 1070 samolotów.

Na wschód i północny-wschód od Warszawy usytuowana została Grupa Armii „Środek”. W jej skład wchodziło najwięcej dywizji pancernych i zmotoryzowanych. Składała się z 4 i 9 Armii ogólno wojskowej oraz 2 i 3 Grupy Pancernej. Na te siły składały się 34 dywizje piechoty, 9 dywizji pancernych, 6 dywizji zmotoryzowanych, dywizja kawalerii oraz 2 brygady zmotoryzowane. Wsparcie zapewniały 2 floty powietrzne łącznie składające się z 1670 maszyn. Główną osią natarcia tych sił była stolica ZSRR – Moskwa.

Niemieckie prawe skrzydło frontu ciągnęło się, aż do Morza Czarnego. Do obsadzenia tego odcinka frontu wyznaczono Grupę Armii „Południe”. W jej skład wchodziło najwięcej jednostek. Jednak sporą część tej grupy stanowiły jednostki sojusznicze tzn. węgierskie oraz rumuńskie, które nie przedstawiały takiej samej wartości bojowej jak oddziały niemieckie. Korpus Węgierski oraz 3 i 4 Armia rumuńska były słabo wyszkolone, posiadały przestarzałe uzbrojenie oraz nie miały doświadczenia w prowadzeniu wojny błyskawicznej – Blitzkriegu. Ponadto w skład sił, których celem było opanowanie Ukrainy, wchodziły 6, 11 i 17 Armia ogólno wojskowa, a jednostkę mobilną stanowiła 1 Grupa Pancerna. Wsparcie stanowiło lotnictwo rumuńskie oraz 4 Flota Powietrzna. Łącznie Grupa Armii „Południe” liczyła 48 dywizji piechoty, 5 dywizji pancernych, 4 dywizje zmotoryzowane, 6 brygad piechoty, 3 brygady zmotoryzowane, 4 brygady kawalerii oraz lotnictwo w sile ok. 1300 samolotów. Dodatkowo w Niemczech, jako odwód OKH znajdowały się 24 dywizje. W ich skład wchodziły między innymi 2 dywizje pancerne oraz dywizja zmotoryzowana.

Siły radzieckie latem 1941 roku przechodziły okres restrukturyzacji. Po wątpliwym zwycięstwie nad Finlandią, Związek Radziecki rozpoczął modernizowanie armii. Armia Czerwona miała stać się nowoczesna, przystosowana do prowadzenia wojny błyskawicznej. Efektem tych działań miało być utworzenie wielkiego rzutu mobilnego, składającego się z jednostek pancernych i zmotoryzowanych, mogących zadawać potężne i błyskawiczne uderzenia.

Jednostki radzieckie na pograniczu funkcjonowały w tak zwanych stanach pokojowych, tzn., że w ich strukturach nie byli obecni wszyscy etatowi żołnierze. Podstawową jednostką organizacyjną w Związku Radzieckim był korpus. Armia składała się przeciętnie z 2 korpusów piechoty (3 dywizje piechoty w każdym korpusie) oraz z 1 korpusu zmechanizowanego (2 brygad pancernych i brygady zmotoryzowanej). Radzieckie brygady pancerne ilością czołgów dorównywały niemieckim pułkom, jednak nie posiadały w swoich strukturach jednostek pomocniczych np. artylerii. W opisie ugrupowania sił radzieckich w przeddzień rozpoczęcia walk pominę siły lotnictwa, ponieważ zostały one zniszczone praktycznie pierwszego dnia operacji.

Naprzeciw połączonych sił fińsko-niemieckich na granicy fińsko-radzieckiej stały 3 armie radzieckie. 14 Armia osłaniała rejon Murmańska, 7 Armia stacjonowała wzdłuż granicy, aż do jeziora Ładoga, natomiast 23 Armia broniła Przesmyku Karelskiego.

W sektorze grupy armii „Północ” oraz przeciw lewej flance grupy armii „Środek” stały wojska Frontu Północno-Zachodniego. W ich skład wchodziły 8 i 11 Armia, a w odwodzie stacjonowała 27 Armia.

W rejonie działań Grupy Armii „Środek” stacjonowały siły Frontu Zachodniego. Składały się one z 3, 4 oraz 10 Armii. Były one jednak usytuowane w głębi tzw. Występu Białostockiego.

Naprzeciw wojskom niemieckim na prawej flance znajdowały się 2 fronty: Front Południowo-Zachodni oraz Front Południowy. W tym rejonie stacjonowało gros sił radzieckich. W skład Frontu Południowo-Zachodniego, który ulokowany był od rejonu Kowla do granicy radziecko-rumuńskiej, wchodziły 5, 6, 12 i 26 Armia. Na południe od nich w ramach Frontu Południowego stacjonowały 2 armie: 9 i 18. Za ich „plecami” znajdował się jeden z najważniejszych portów Floty Czarnomorskiej – Odessa.

Wyposażenie obydwu stron było zgoła odmienne. Naprzeciw siebie stanęły 2 armie, rozwijające się w innych kierunkach. Wermacht stawiał na jakoś wytwarzanego przez siebie wyposażenia, gdy Armia Czerwona stawiała na ilość, nie jakość.

Podstawowa broń piechoty była w zasadzie podobna. W wypadku Niemiec mowa o słynnym Kar98k, natomiast w przypadku Związku Radzieckiego, o nie mniej popularnym, karabinie Mosin-Nagant wz. 1891. Ich parametry były podobne, broń bardzo popularna i używana do końca wojny.

Żołnierze radzieccy cierpieli na niedostatek broni maszynowej. Była ona przestarzała i zawodna. Podstawowym karabinem maszynowym był karabin Maxima używany jeszcze w czasie wojny polsko-bolszczewickiej. Niemcy dysponowali nowoczesnym uzbrojeniem. Podstawowym karabinem maszynowym w tamtym okresie w armii niemieckiej był MG-34. W zależności od wersji był on zasilany taśmą amunicyjną lub magazynkiem. Był on również wykorzystywany do końca wojny.

Żołnierze radzieccy cierpieli na niedostatek broni maszynowej. Była ona przestarzała i zawodna. Podstawowym karabinem maszynowym był karabin Maxima używany jeszcze w czasie wojny polsko-bolszczewickiej. Niemcy dysponowali nowoczesnym uzbrojeniem. Podstawowym karabinem maszynowym w tamtym okresie w armii niemieckiej był MG-34.

Niemieccy żołnierze w oddziałach pancernych i zmotoryzowanych mieli zapewnione wsparcie podczas walk dzięki transporterom opancerzonym. W tamtym okresie w Wehrmachcie służył Sd.Kfz. 251. Był to półgąsienicowy transporter opancerzony. W zależności od wersji służył do przewozu żołnierzy w rejon walk (Sd.Kfz. 251/1), zapewniał bezpośrednie wsparcie (Sd.Kfz. 251/9) lub służył do obserwacji pola walki (Sd.Kfz. 251/12). Liczba zastosowań tego pojazdu była ogromna. Powstały łącznie 24 odmiany tego pojazdu budowane w 4 wersjach. Związek Radziecki nie posiadał tego typu pojazdów i żołnierze musieli docierać na pole bitwy pieszo lub na pancerzach czołgów.

Obydwie strony dysponowały zróżnicowanym sprzętem pancernym. W skład sił wchodziły zarówno nowoczesne czołgi jak i pojazdy, które najlepsze lata miały już za sobą. Po stronie radzieckiej było dużo pojazdów, które nie nadawały się do prowadzenia walk w nowoczesnym teatrze działań. Były lekko opancerzone i uzbrojone, a także często powolne i nieradzące sobie w ciężkim terenie. Do tego typu pojazdów można zaliczyć czołgi klasy BT. Były to czołgi lekkie, które miały możliwość poruszania się na gąsienicach, a także bez nich na samych kołach. Cechowały się dużą prędkością, ale słabym uzbrojeniem i opancerzeniem. Pancerz miał od 6 do 22 mm, a uzbrojenie stanowiła głównie armata kalibru 45 mm oraz od 1 do 3 karabinów maszynowych 7,62 mm. Była to ślepa droga w rozwoju czołgów. Próbowano modernizować ten czołg, ale nie spełniał on w pokładanych w nim nadziei.

Kolejnym przykładem przestarzałego radzieckiego czołgu jest T-26. To także czołg lekki, ale dużo wolniejszy od swojego kolegi klasy BT. Był podobnie słabo opancerzony i uzbrojony. Pancerz w najcieńszym miejscu miał 6 mm, a w najgrubszym 20 mm. Uzbrojony był także w armatę kalibru 45 mm, ale posiadał tylko od 1 do 2 karabinów maszynowych kalibru 7,62 mm.

Te czołgi stanowiły większość sprzętu pancernego wojsk radzieckich, przez co siły zmechanizowane ponosiły ciężkie straty.

Kolejnymi czołgami, które nie miały przyszłości, były wielowieżowe molochy – czołg średni T-28 oraz czołg ciężki T-35. Już w chwili niemieckiego ataku Rosjanie powoli wycofywali te pojazdy z użytku. Były bardzo powolne i jak na swoją klasę słabo uzbrojone, posiadały też dość słabe opancerzenie. Pancerz wynosił od 10 mm do maksymalnie odpowiednio 80 i 50 mm. T-28 uzbrojony był w armatę te kalibru 76,2 mm i od 3 do 5 karabinów maszynowych, natomiast T-35 wyposażony był w główną armatę kalibru 76,2 mm, 2 armaty kalibru 45 mm oraz od 5 do 6 karabinów maszynowych.

W arsenale wojsk radzieckich znajdowały się też nowe konstrukcje. Dwie z nich były nowoczesne, ale ich obecność mijała się z celem, ponieważ były one bardzo ciężkie, przez co mało mobilne i niedostatecznie uzbrojone. Mowa tu o dwóch modelach czołgów KW, nazwanych tak na cześć Klimenta Woroszyłowa – czołgi ciężkie KW-1 oraz KW-2. Pierwszy z nich – KW-1 wyposażony był 76,2 mm armatę oraz 3 karabiny maszynowe. Jego opancerzenie wynosiło od 20 do 82 mm. Był cięższy i mniej zwrotny niż T-34/76 wyposażony w taką samą armatę. Drugi model KW – KW-2 wyposażony był 152 mm haubicę, która mieściła się w ogromnej wieży oraz w 3 karabiny maszynowe. Jego opancerzenie wynosiło od 35 mm do 110 mm. Tak silne opancerzenie sprawiało, że w tamtym okresie czołg ten był praktycznie niezniszczalny, ale jednocześnie jego ciężar sprawiał, że mógł poruszać się tylko po łatwym terenie. Obydwa modele KW były dla Niemców problematyczne, ponieważ ich czołgi były dużo słabsze. Uzbrojone w lżejsze armaty i słabiej opancerzone.

Kolejną całkowitą niespodzianką dla Niemców był czołg T-34/76. Uzbrojony w 76,2 mm armatę oraz 2 karabiny maszynowe, był zabójczy dla czołgów niemieckich. Opancerzenie do 52 mm grubości było trudne do przebicia, ponieważ płyty pancerza pochylono, przez co jego rzeczywista grubość, jaką musiał pokonać pocisk wzrastała, a nachylenie zwiększało możliwość rykoszetu. Dodatkowo T-34 wyposażony był w charakterystyczne szerokie gąsienice, przez co mógł poruszać się w praktycznie każdym terenie.

III Rzesza w momencie rozpoczęcia operacji Barbarossa, nie dysponowała żadnym czołgiem ciężkim. Niemcy nie byli świadomi istnienia doskonałych radzieckich czołgów T-34, dlatego nie rozwijali nowych modeli czołgów, ani nie modernizowali ich uzbrojenia. Naziści latem 1941 roku rozpoczęli wycofywanie z jednostek liniowych czołgów lekkich Panzer II. Zostały one przeniesione do jednostek rozpoznawczych lub szkoleniowych. Podstawowym czołgiem niemieckim w 1941 roku był Panzer III ausf. H. Była to wersja rozwojowa czołgu klasyfikowanego jako czołg średni, choć w niektórych opracowaniach uznaje się go za czołg lekki. Był uzbrojony w krótkolufową armatę kalibru 50 mm, ale po pierwszym wrażeniu wywołanym pojawieniem się rosyjskich molochów, zaczęto wyposażać te czołgi w dłuższe wersje tych dział, o tym samym kalibrze. Dodatkowym uzbrojeniem były 2 karabiny maszynowe. Jego pancerz stanowiły płyty pancerne o grubości od 10 do 50 mm. Panzer III były nieodpowiednio uzbrojone i wyposażone, jak na warunki panujące w Rosji. Ich działa nie były w stanie przebić pancerza ciężkich czołgów rosyjskich, a same stanowiły dla nich łatwy cel.

Niemiecki siły pancerne, które stanowiły pierwszą siłę armii niemieckiej nie były dostatecznie przygotowane na trudy kampanii. Ich sprzęt był niedostatecznie silnie uzbrojony i opancerzony. Natomiast czołgi radzieckie, w tym szczególnie T-34, były najnowocześniejszymi pojazdami pancernymi swoich czasów.

Kolejnym czołgiem używanym przez Wehrmacht był czołg lekki Panzer 38(t). Był to czołg produkcji czeskiej, który armia niemiecka przejęła po wcieleniu Czech do Rzeszy. Była to, jak na swoje czasy, nowoczesna produkcja. Jego pancerz miał w najcieńszym miejscu grubość 8 mm, a w najgrubszym 50 mm. Jego opancerzenie było doskonałe, jak na przedwojenny czołg, jednak już w roku 1941 było niewystarczające. Jego uzbrojenie stanowiła armata krótkolufowa kalibru 37 mm i 2 karabiny maszynowe. Działo to mogło jedynie przebić pancerz lekkich czołgów rosyjskich oraz tankietek. Panzer 38(t) nie był przeciwnikiem dla radzieckich czołgów ciężkich oraz średnich. Szybko został wycofany z jednostek liniowych, a jego podwozie posłużyło do produkcji wielu dział samobieżnych.

Najcięższym czołgiem w arsenale armii niemieckiej był Panzer IV w wersji E. Na początku operacji Barbarossa na wyposażenie jednostek liniowych weszła wersja Panzer IV ausf. F1. Obydwie wersje były wyposażone w krótkolufowe działo kalibru 75 mm, które także nie mogło przebić pancerza najsilniejszych czołgów radzickich takich jak czołgi z rodziny KW, czy T-34. Tą wersję Panzer IV szybko rozpoczęto przezbrajać w długolufowe armaty kalibru 75 mm, ale stało się to dopiero w trakcie kampanii rosyjskiej. Jego opancerzenie wynosiło od 10 do 50 mm i tak samo jak w przypadku jego młodszego brata Panzer III, pancerz był za słaby, by mógł rywalizować z jednostkami radzieckimi.

Głównym atutem niemieckich czołgów była łączność. W każdym znajdowała się radiostacja, by można było utrzymywać łączność z sąsiednimi pojazdami, a w przypadku pojazdów dowodzenia łączność mogła być utrzymywana na najwyższych szczeblach dowodzenia. Z drugiej strony frontu, w czołgach radzieckich takie wyposażenie stanowiło rzadkość. By wydawać rozkazy dowódca oddziału musiał wychylić się z wieżyczki, co narażało go na śmierć, a tym samym pozbawiało oddział dowództwa i wprowadzało chaos na polu bitwy.

Niemiecki siły pancerne, które stanowiły pierwszą siłę armii niemieckiej nie były dostatecznie przygotowane na trudy kampanii. Ich sprzęt był niedostatecznie silnie uzbrojony i opancerzony. Natomiast czołgi radzieckie, w tym szczególnie T-34, były najnowocześniejszymi pojazdami pancernymi swoich czasów. Aż do 1942/1943 strona niemiecka nie mogła przeciwstawić im równorzędnego sprzętu. Za sprawą znakomitej łączności i znakomitemu dowodzeniu Niemcy odnosili wspaniałe zwycięstwa na początku kampanii, do momentu, gdy Rosjanie nabyli doświadczenia w prowadzeniu wojny błyskawicznej, poprawili stan łączności między oddziałami i zakończyli modernizowanie armii.

Adrian Rynkowski

Wehrmacht, Encyklopedia PWN: źródło wiarygodnej i rzetelnej wiedzy

nacz. dow. Wehrmachtu: 1935–38 W. von Blomberg, 1938–45 A. Hitler, IV–V 1945 K. Dönitz; II 1938 Min. Wojny przekształcono w Nacz. Dowództwo Wehrmachtu, które wraz ze sztabami generalnymi przygotowało plany agresji III Rzeszy; korpus dow. Wehrmachtu pogodził się z ideologizacją wojny, prowadzonej dla zdobycia Lebensraum ; realizowano doktrynę wojny błyskawicznej (Blitzkrieg); w imię osiągnięcia tych celów Wehrmacht współpracował z SS, Gestapo i in. formacjami hitl.; obozy jenieckie Wehrmachtu ( obozy hitlerowskie ), zwłaszcza dla jeńców sow. i pol., były często miejscami masowej zagłady. Liczebność Wehrmachtu — 3,92 mln (1939), 10,75 mln (1944); 4 mln żołnierzy Wehrmachtu poległo na frontach; w końcowym okresie wojny Wehrmacht wycofując się stosował taktykę spalonej ziemi i popełniał zbrodnie także na ludności niem.; lojalność wobec Hitlera zachowała większość kadry oficerskiej Wehrmachtu, a nieudany zamach na jego życie dokonany 20 VII 1944 przez C. von Stauffenberga uzyskał bardzo ograniczone poparcie.

W znienawidzonym mundurze. Losy Polaków przymusowo wcielonych do wojska niemieckiego w okresie II wojny światowej

Wcielenia 1940-1945

Chociaż wojenne losy każdego spośród setek tysięcy Polaków wcielonych do niemieckiej armii różniły się, można spróbować opisać typowy przebieg wcielenia – począwszy od rejestracji przedpoborowych aż po służbę w jednostkach liniowych.

Najliczniejszą grupę poborowych Wehrmachtu stanowili przedwojenni mieszkańcy Śląska i Pomorza, w następnej kolejności Wielkopolanie i Polacy z innych wcielonych do Rzeszy regionów – Ziemi Łódzkiej, zachodniej Małopolski i północnego Mazowsza, a także z Wolnego Miasta Gdańska. Pobór na ziemiach polskich, wcielonych do III Rzeszy, zaczęto prowadzić od marca 1940 r., kiedy to w Katowicach powstała pierwsza Okręgowa Komisja Wojskowa (Wehrbezirkskommando). Zajęła się prowadzeniem ewidencji ludności pod kątem poboru i służby wojskowej w Wehrmachcie – rejestracja objęła 33 roczniki (urodzeni między 1894 a 1926 r.). Warto zwrócić uwagę, że powstanie Wehrbezirkskommando i pierwsze wcielenia miały miejsce w okresie, gdy potęga militarna III Rzeszy zbliżała się do apogeum. Fakt ten jest o tyle istotny, że wiele publikacji powtarza bezmyślnie informację, że Niemcy wykorzystywali Ślązaków, Pomorzan czy Wielkopolan wyłącznie jako mięso armatnie, do “łatania” rwącego się frontu, tymczasem w rzeczywistości praktycznie od samego początku Polacy uważani byli za regularne i równorzędne źródło materiału ludzkiego.

Do Wehrmachtu trafiali wszyscy nadający się do noszenia broni. Przeszkodą nie była nawet przeszłość danego poborowego. Wehrmacht nie “bawił się” w politykę i Niemcy do swojej armii wcielali nawet byłych powstańców (z powstań wielkopolskiego i śląskiego), żołnierzy (w tym nawet podoficerów zawodowych) Wojska Polskiego, dotychczasowych aresztantów, więźniów obozów koncentracyjnych lub robotników przymusowych. Wspólnym mianownikiem tych wszystkich osób była volkslista (oczywiście dopiero po jej wprowadzeniu, tj. od 1941 r.): I, II lub (najczęściej nadawana Polakom) III grupa. Wcielenie następowało po przyjęciu DVL przez daną osobę lub jej rodziców (w wypadku małoletnich). Jakkolwiek było to warunkiem koniecznym, to czynności wstępne (rejestracja, komisja lekarska etc.), a nawet samo przywdzianie munduru czasem następowało jeszcze przed formalnym zakończeniem załatwiania spraw DVL. W wypadku omyłkowego wcielenia do wojska Polaka z IV grupą, Wehrmacht zazwyczaj pozbywał się go, zwalniając do cywila. Część źródeł mówi także o wcielaniu osób, które (lub których rodziny) nigdy nie podpisały volkslisty, jednak musiały być to pojedyncze przypadki. Przed wprowadzeniem volkslisty (czyli do 1941 r.) o losach poborowego decydował formularz wypełniany przy okazji akcji palcówki (więcej na jej temat w artykule “Dlaczego wcielano?”). Wcielenia na ziemiach polskich miały miejsce od 1940 r. do końca 1944 r. (ostatni pobór przeprowadzono na Śląsku w grudniu 1944 r.; wcielono wówczas do Wehrmachtu chłopców urodzonych w 1927 r., a według innych źródeł – w 1928 r.).

Historycy szacują, że w czasie II wojny światowej do Wehrmachtu wcielono ok. 200 000-250 000 przedwojennych obywateli polskich. Dodając do tego 150 000 etnicznych Polaków-obywateli III Rzeszy, okazuje się, że na ok. 17 893 200 żołnierzy armii niemieckiej (tyle bowiem przewinęło się przez Wehrmacht w latach 1939-1945) aż 350 000-400 000 było Polakami (ponad 2%).

Jak wspomniano wcześniej, pierwszym krokiem w procesie przekształcania cywila w żołnierza Wehrmachtu, była rejestracja przedpoborowych. Następnie przyszły żołnierz stawał przed komisją poborową, która decydowała o jego przydatności (badania zdrowotne, umiejętności i predyspozycje do służby w rodzajach broni – artyleria, broń pancerna, marynarka itd.). Po komisji pozostawało oczekiwanie na kartę mobilizacyjną. Po jej nadejściu w dwutygodniowym terminie należało załatwić wszystkie cywilne sprawy i stawić się w wyznaczonym miejscu, zwykle na dworcu kolejowym, gdzie oczekiwał wojskowy transport. Parokrotnie podczas wojny (w zależności od sytuacji militarnej na frontach wojny) Niemcy przeprowadzili także tzw. mobilizacje uzupełniające z 24-godzinnym terminem stawienia się do poboru.

Jedynym sposobem na tymczasowe uniknięcie poboru, czy raczej jego opóźnienie, była praca w przemyśle (fabryki, kopalnie, huty) bądź na roli, czyli dziedzinach gospodarki istotnych dla wysiłku zbrojnego III Rzeszy. Dawało to pracodawcy poborowego możliwość napisania odwołania, w którym zgłaszał konieczność pozostawienia danego pracownika w swoim zakładzie. Po pewnym czasie jednak Wehrmacht i tak zabierał poborowego (w późniejszych latach wojny do przemysłu kierowano dużą liczbę robotników przymusowych i jeńców, którzy byli w stanie zastąpić powołanych do armii niemieckiej).

Wszelkie próby odmowy stawienia się do poboru kończyły się dla uciekiniera postawieniem w stan oskarżenia, aresztowaniem i sądem wojennym, przed którym wyrok śmierci był czymś oczywistym. Tych, których nie udało się ująć, ścigała z pełnym zaangażowaniem żandarmeria polowa Wehrmachtu (Feldgendarmerie). Spośród licznych opisanych przypadków ukrywania się przed poborem większość skończyła się schwytaniem opornych, bardzo nielicznym udało się dotrwać aż do nadejścia Armii Czerwonej lub przejść na drugą stronę frontu. Na niestawienie się do poboru decydowali się często Polacy wzywani w 1944 r. To oczywiście zrozumiałe, że w obliczu zbliżającego się końca okupacji niemieckiej podejmowali ryzyko częściej niż ich starsi koledzy, mobilizowani w latach 1940-1943. Napotkałem także dwa ciekawe przypadki ucieczki poborowych ze Śląska w 1940 r. przez południe Europy na Bliski Wschód, gdzie zostali żołnierzami stacjonującej tam Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich.

Do Wehrmachtu wcielano rekrutów w trybie miesięcznym, tzn. we wspomnianych wcześniej transportach kolejowych grupowano pewną ilość Polaków, po czym wysyłano ich na szkolenie rekruckie. Kolejna grupa wyjeżdżała dopiero w następnym miesiącu. Początkowo takie odjazdy młodych Polaków przeradzały się w demonstracje, podczas których wyjeżdżających na kurs rekrucki uroczyście żegnano, błogosławiono i w nadziei na opiekę opatrzności obdarowywano świętymi obrazkami, różańcami, lub po prostu przedmiotami na szczęście. Momentami dochodziło do paradoksalnych sytuacji, gdy np. przyszli żołnierze Wehrmachtu odjeżdżając zaczynali śpiewać polskie religijne lub patriotyczne pieśni, podczas gdy z peronu dochodziła melodia marsza, granego przez orkiestrę Wehrmachtu. Później takie masowe odjazdy stawały się smutną codziennością, bowiem wyjeżdżały coraz to młodsze roczniki Polaków.

Niektórzy Polacy mobilizowani do Wehrmachtu służyli pod zniemczonymi imionami. Jeszcze przy zapisach na volkslistę przemianowywano nierzadko Henryków na Heinrichów, Jerzych na Georgów, Józefów na Josefów, Karolów na Karlów, Kazimierzy na Kasimirów, Pawłów na Paulów, Stanisławów na Stanislausów, Wojciechów na Albertów etc. Czasami również zmieniano zapis nazwiska na niemiecko brzmiący (np. Kaczmarek – Katschmarek).

Poborowi w wieku od 18 do 25 lat przed pójściem do Wehrmachtu trafiali jeszcze na obowiązkowy, półroczny okres do tzw. Służby Pracy Rzeszy (Reichsarbeitsdienst, RAD). Była to paramilitarna organizacja, w której niemiecka młodzież (a zatem i polska z terenów wcielonych) obowiązkowo odbywała 6-miesięczny okres pracy. Chłopcy tam trafiający pracowali przy budowie umocnień, fortyfikacji i obiektów wojskowych. Równocześnie prowadzono szkolenie wojskowe (strzelanie z broni palnej, umiejętność okopywania się itd.). Po zakończeniu służby w RAD młodzi Polacy wracali na krótko do domów na urlop i stamtąd odjeżdżali na kursy rekruckie Wehrmachtu. Alternatywnie, członkowie RAD w warunkach przyfrontowych byli po prostu przemundurowywani i przekazywani do jednostek Wehrmachtu (zwykle na froncie wschodnim), bez dodatkowego dłuższego szkolenia.

Z rodzinnych stron dotychczasowi cywile odjeżdżali koleją do koszar jednostek, w których mieli przejść szkolenie rekruckie. Obejmowało ono naukę podstaw żołnierskiego fachu: obsługę broni, meldowanie się, salutowanie, maszerowanie, zaznajomienie z obowiązującymi w wojsku dystynkcjami stopni i przede wszystkim wpojenie wojskowej dyscypliny. Kursy rekruckie odbywały się zwykle w tzw. batalionie/dywizjonie zapasowo-szkolnym (Ersatz- und Ausbildungs-Bataillon/Abteilung). Batalionów tych było bardzo dużo i stacjonowały na terenie całej III Rzeszy (Niemiec, Austrii, Alzacji, Moraw itd.). Segregacja na bronie odbywała się już na poziomie tychże batalionów, tzn. istniały jednostki szkolące rekrutów artylerii, kawalerii, broni pancernej, lotnictwa itd. Nie zawsze przyszli żołnierze wiedzieli, gdzie będą służyć, i dopiero po dotarciu do miejsca przeznaczenia dowiadywali się, że po przeszkoleniu trafią do piechoty, artylerii czy saperów.

Przez cały czas trwania wojny dużym problemem były kwestie językowe. Nie wszyscy wcieleni do Wehrmachtu znali język niemiecki. Grupy rekrutów przybywające ze Śląska, Pomorza i Wielkopolski otrzymywały więc czasami tłumaczy, którzy w początkowym okresie szkolenia pomagali tłumacząc komendy, ucząc Polaków wojskowej terminologii itd. W gorszej sytuacji byli Polacy trafiający pojedynczo do grup niemieckich (np. Polacy-przymusowi robotnicy, których rodzice podpisali volkslistę, a którzy to zostali zmobilizowani do Wehrmachtu z miejsca pracy w III Rzeszy). Znajomość języka niemieckiego wśród nich często ograniczała się do pojedynczych słów. Niezrozumienie komend, a co za tym idzie niemożliwość ich wykonywania, narażała na dodatkowe szykany.

Problem języka próbowano rozwiązywać np. kierując rekrutów do drużyn złożonych wyłącznie z Niemców lub wysyłając ich na pewien okres na wieś, gdzie pomagali niemieckim chłopom, ucząc się przy okazji niemieckiego. Zwalczano także zwyczaj porozumiewania się po polsku w rozmowach prywatnych i służbowych między Polakami.

Kurs rekrucki rozpoczynał się od wydania umundurowania. Zwykle było ono zużyte i niedopasowane, jednak dzięki prowadzeniu wymiany w kilkunasto-kilkudziesięcioosobowych grupach możliwe było uzyskanie optymalnego zestawu, z dobranymi do wzrostu spodniami, bluzą mundurową i butami. Następnie rekrutom wydawano nieśmiertelniki (Erkennungsmarken), które od tej pory nierozłącznie towarzyszyły im w czasie służby w niemieckim wojsku. Były to metalowe blaszki w kształcie elipsy, na których wybijano dane umożliwiające identyfikację żołnierza. Rzadko pojawiało się na nich imię i nazwisko, znacznie częściej skrót nazwy jednostki wydającej nieśmiertelnik oraz numer indywidualny. Na wypadek śmierci żołnierza blaszkę łamano – jedna z połówek zostawała przy zwłokach, a druga była zabierana i z meldunkiem przekazywana władzom wojskowym.

Potem zaczynało się normalne życie rekruta. Dzień był regulowany wojskowym trybem życia: wczesna pobudka, słanie łóżka i porządkowanie pomieszczeń sypialnych, zbiórki, ćwiczenia wojskowe, posiłki etc. Szczególnie duży nacisk kładziono na bezwzględne posłuszeństwo wobec przełożonych, podstawowe wyszkolenie piechoty oraz ćwiczenia wytrzymałościowe. Odpowiedzialni za grupy rekrutów podoficerowie nie mieli litości, organizowali swoim podopiecznym np. niespodziewane nocne pobudki i marsze z cegłami w plecaku, ćwiczenia w błocie, śniegu i fatalnych warunkach pogodowych – wszystko dla wyrobienia hartu ciała i ducha. Posłuszeństwo wymuszano krzykiem i karami dyscyplinarnymi. Trudno doszukiwać w tym celowego sadyzmu wobec rekrutów z Polski. Było to typowe przygotowanie żołnierza do czekającej go służby frontowej, stosowane chyba w każdej armii świata (także w przedwojennym Wojsku Polskim) zgodnie z dewizą “więcej potu na ćwiczeniach, mniej krwi w walce”. “Pruski” dryl był oczywiście inny niż polski, większą wagę przywiązywano do żołnierskiej postawy, odpowiedniego meldowania się, przysłowiowego trzaskania obcasami itd. Jakkolwiek podoficerowie prowadzący ćwiczenia byli znienawidzeni przez rekrutów, niewątpliwie przyczynili się do szybkiego przeistoczenia grupy cywilów w wyszkolonych żołnierzy.

Wiele publikacji poświęconych Polakom w Wehrmachcie kreśli obraz fatalnego wyszkolenia, jakie rzekomo Polacy mieli przechodzić przed udaniem się na front. W publikacjach tych przeczytać można nawet, że wysyłanie Polaków na front było celową, pośrednią metodą eksterminacji. W rzeczywistości ze wspomnień weteranów wyłania się obraz intensywnych ćwiczeń wojskowych na wysokim poziomie, natomiast sprawa ogromnych strat wojennych wiązała się z czymś innym. To krwawa wojna sprawiała, że przymusowo wcieleni do Wehrmachtu Polacy masowo ginęli, podobnie zresztą jak Niemcy czy inne narodowości walczące z przymusu czy wyboru pod sztandarem III Rzeszy. Należy pamiętać, że identyczne kursy rekruckie jak Polacy przechodzili rodowici Niemcy, a dowództwu Wehrmachtu nie robiło różnicy, czy żołnierze z uzupełnień będą Niemcami kochającymi swój kraj, czy też nie. Żołnierz miał się po prostu dobrze bić. Wraz z biegiem wojny i pogarszaniem sytuacji militarnej Niemiec, gdy zapasy ludzkie Wehrmachtu wyczerpywały się, poziom szkolenia rekrutów stopniowo obniżał się, z uwagi na brak czasu.

Ulgę podczas szkolenia dawała możliwość pisania listów do domu: do żon, matek, sióstr czy ojców i braci, zwykle też służących w Wehrmachcie. Teoretycznie listy miały być pisane po niemiecku i cenzurowane, jednakże widziałem szereg listów pisanych przez Polaków z Wehrmachtu także niemczyzną zapisywaną fonetycznie (z użyciem polskich liter), po śląsku, a nawet czystą polszczyzną. Zapewne wszystko zależało od jednostki i od rygoru, jaki żołnierzom był narzucany. Niektórym pozwalano pisać w ojczystym języku, innych przymuszano do używania niemieckiego.

Gdy trwające kilka miesięcy kursy dobiegały końca, przed żołnierzami pojawiała się – dla Polaków szczególnie przykra – konieczność złożenia niemieckiej przysięgi wojskowej Wehrmachtu, obowiązującej od 1934 r. Przysięgę składano na wierność Adolfowi Hitlerowi. Słowa przysięgi brzmiały:

“Ich schwöre bei Gott diesen heiligen Eid, dass ich dem Führer des Deutschen Reiches und Volkes, Adolf Hitler, dem Oberbefehlshaber der Wehrmacht, unbedingten Gehorsam leisten und als tapferer Soldat bereit sein will, jederzeit für diesen Eid mein Leben einzusetzen”.

czyli:

“Składam przed Bogiem tę uroczystą przysięgę, iż będę bezwzględnie posłuszny wodzowi Niemieckiej Rzeszy i narodu, Adolfowi Hitlerowi, naczelnemu dowódcy Wehrmachtu, oraz iż jako dzielny żołnierz chcę być gotów w każdej chwili dla tej przysięgi oddać moje życie”. (tłum. W. Zmyślony)

Żołnierze przed złożeniem przysięgi uczyli się jej na pamięć (co też było egzekwowane przez wymagających podoficerów), a podczas uroczystości mieli ją stojąc na baczność wypowiedzieć. Z relacji polskich weteranów Wehrmachtu wynika, że przysięga składana przez grupy Polaków była wypowiadana cicho, niechętnie, wręcz mamrotana. Polacy próbowali w ten sposób choć symbolicznie zamanifestować swój sprzeciw wobec konieczności służby w znienawidzonym mundurze. Formalna odmowa składania przysięgi wiązała się bowiem z poważnymi konsekwencjami wyciąganymi wobec opornego.

Po przysiędze okres rekrucki nie kończył się, ćwiczenia kontynuowano, jednak nowo zaprzysiężonym żołnierzom Wehrmachtu przysługiwały już pewne przywileje, jak np. możliwość wyjścia do miasta z przepustką. Zmieniało się też traktowanie, dyscyplina nieco się rozluźniała.

Koniec kursu rekruckiego oznaczał wyjazd do jednostek liniowych. Rekruci zdawali swoje zużyte mundury oraz ekwipunek i fasowali nowe. Zwykle (choć nie zawsze) przysługiwał im także dwutygodniowy urlop przed przydziałem do jednostki frontowej. W wypadku służby poza granicami Rzeszy urlop naliczano od przekroczenia granicy Niemiec. W czasie urlopu Polacy jechali oczywiście do rodzin, w swe rodzinne strony, choć spotkałem też przypadki żołnierzy, którzy wstydząc się niemieckiego munduru nie chcieli się w nim pokazywać w rodzinnej miejscowości. W czasie tych urlopów, na które brano ze sobą broń (karabin), niektórzy, choć bardzo nieliczni, decydowali się na dezercję i dołączanie do grup partyzanckich, które uciekinierów z Wehrmachtu – przeszkolonych i uzbrojonych – witały z otwartymi ramionami. Z uwagi jednak na poważne represje grożące rodzinie dezertera (więzienie, obóz koncentracyjny) było to zjawisko dość rzadkie.

Wyjazd na front był nieprzyjemny. Żołnierze nie wiedzieli, dokąd jadą, i z niepokojem obserwowali tabliczki z nazwami mijanych stacji, próbując po trasie pociągu wywnioskować, dokąd trafią. Europa Zachodnia brzmiała jak wybawienie, gdyż gwarantowała (przynajmniej do połowy 1944 r.) stosunkowo bezpieczną służbę okupacyjną. Afryka Północna i front włoski oznaczały konieczność wzięcia udziału w regularnej wojnie, natomiast front wschodni traktowany był niezmiennie prawie jak wyrok śmierci. Bezpardonowość prowadzonych walk, skrajnie trudne warunki pogodowe i świadomość tego, co czeka na wypadek wzięcia do niewoli przez Armię Czerwoną, napawała lękiem nie tylko Polaków.

Służba okupacyjna w Skandynawii była chyba najbezpieczniejszą, podobnie jak na Bałkanach i we Francji. Polacy na okupacji zwykle nawiązywali z miejscową ludnością przyjazne stosunki, otwarcie przyznając się do tego, że nie są Niemcami, a do Wehrmachtu zostali wcieleni pod przymusem. Kontakty z francuskimi, jugosłowiańskimi czy greckimi cywilami doprowadzały nieraz do nawiązania łączności z grupami partyzanckimi. Istnieje wiele relacji mówiących o tym, że Polacy w niemieckich mundurach wspierali podziemie – oczywiście, na tyle, na ile mogli jako szeregowi żołnierze – np. przekazując amunicję, materiały wybuchowe, żywność czy informacje. Dezercje do partyzantki zdarzały się rzadko, najczęściej dopiero gdy było jasne, że bliskim żołnierzy nic nie zagraża, czyli po wyzwoleniu zachodnich dzielnic Polski (przełom lat 1944/1945). Z drugiej strony obecność partyzantki (aktywnej zwłaszcza w Grecji i Jugosławii) powodowała, że Polacy musieli brać udział w jej zwalczaniu.

Służba w państwach zachodnioeuropejskich (kraje Beneluksu, Francja, Skandynawia) bywała przykrym doświadczeniem. Polacy służący jako niemieccy żołnierze mogli bowiem porównać stosunkowo łagodną okupację tam z niemieckim terrorem i represjami w stosunku do ludności ziem polskich wcielonych do III Rzeszy. Zaskoczeniem był też brak systemu kartkowego, obecnego przez wszystkie lata wojny w Polsce.

Przydział do jednostek w Afryce Północnej (do 1943 r.) i we Włoszech (lata 1943-1945) był trudną służbą frontową, jednakże dawał nadzieję na dostanie się do niewoli u aliantów zachodnich, gdzie warunki były znośne. Nietrudno domyśleć się, że perspektywa “rąbania drewna w Kanadzie” (dokąd transportowano jeńców niemieckich) była dla Polaków znacznie przyjemniejsza od konieczności ryzykowania życia w imię niemieckich interesów. Początkowo o możliwości przechodzenia z niewoli do Polskich Sił Zbrojnych nie było wiadomo wśród Polaków w Wehrmachcie, później – dzięki rozrzucanym i rozprowadzanym ulotkom, audycjom radiowym i wiadomościom przekazywanym ustnie – większość wiedziała, że po przeciwnej stronie frontu włoskiego walczą u boku aliantów polscy żołnierze 2 Korpusu Polskiego. Podobnie jak wcześniej, strach przed represjami wymierzonymi w rodzinę paraliżował wobec decyzji o dezercji, toteż okazja do zgłoszenia się do Wojska Polskiego pojawiała się dopiero po legalnym dostaniu się do niewoli. Podobna sytuacja miała miejsce na froncie powstałym po lądowaniu aliantów w Normandii w czerwcu 1944 r. i południowej Francji w sierpniu 1944 r.

Front wschodni był najgorszym, co mogło się przytrafić zmobilizowanym do Wehrmachtu Polakom. Niewoli radzieckiej obawiali się, wiedząc doskonale, że ich los nie będzie lepszy od losu czerwonoarmistów wziętych do niewoli przez Niemców. Polacy w Rosji bili się więc, starając się przeżyć. Po powstaniu w ZSRR w 1943 r. Armii Polskiej dowodzonej przez gen. Zygmunta Berlinga prowadzono akcję propagandową (ulotki itd.), mającą skłonić Polaków z Wehrmachtu do dobrowolnego poddawania się i przechodzenia do Wojska Polskiego. Ze względu na wcześniejsze negatywne doświadczenia mało kto z polskich wehrmachtowców wierzył w zapewnienia, że będzie mu wolno bez żadnych konsekwencji po prostu zrzucić niemiecki mundur i przywdziać polski. Te wątpliwości zostały zresztą potwierdzone przez późniejsze dane liczbowe, mówiące o tym, że zaledwie 3000 spośród 60 000 Polaków wziętych do niewoli przez Armię Czerwoną trafiło do ludowego Wojska Polskiego.

Szczegóły dotyczące niewoli oraz późniejszej służby Polaków z Wehrmachtu w Wojsku Polskim, Armii Krajowej oraz organizacjach podziemnych i partyzantce krajów Europy zostały szczegółowo omówione w oddzielnych artykułach tejże strony internetowej.

Część źródeł podaje, że w pewnym momencie, ok. 1944 r., w Wehrmachcie wprowadzono zakaz wysyłania grup przeszkolonych rekrutów ze Śląska, Pomorza i Wielkopolski na front wschodni. Nie zachowało się jednak żadne pismo, rozporządzenie czy inny dokument niemiecki na ten temat. Faktem jest natomiast, że mobilizowani w 1944 r. Polacy trafiali w większości na Zachód (południe Francji). Z innych relacji wynika, że pod sam koniec wojny (w 1945 r.) na froncie zachodnim grupy Polaków z III grupą volkslisty były przerzucane na tyły frontu celem zapobiegania szerzenia defetyzmu i dezercji. Niestety podobnie i tutaj nieznanym pozostaje dokument wydający to zarządzenie.

W Wehrmachcie Polacy służyli we wszystkich rodzajach sił zbrojnych (tj. armia – Heer, marynarka – Kriegsmarine oraz lotnictwo – Luftwaffe), w praktycznie wszystkich broniach i na wszystkich będących w zasięgu szeregowca stanowiskach. Zbierając informacje o poszczególnych żołnierzach i przeprowadzając rozmowy z weteranami znalazłem potwierdzenie, że Polacy służyli w piechocie, artylerii, broni pancernej, jednostkach spadochronowych, lotnictwie (w tym także w personelu latającym, choć dotychczas natrafiłem na cztery takie przypadki) i marynarce.

Dużą ciekawostką był stosunek żołnierzy Niemców do Polaków w Wehrmachcie. W warunkach względnego spokoju (okres rekrucki lub służba okupacyjna) bardzo rzadko dochodziło do spięć na tle narodowościowym (np. pomiędzy Niemcami z Gdańska a Pomorzanami). Były one wyciszane przez doświadczoną kadrę podoficerską, której obowiązkiem było pilnować, aby w jednostce nie było wewnętrznych podziałów i wzajemnej wrogości między żołnierzami. Jeśli zaś chodzi o warunki frontowe, to przygniatająca większość relacji polskich weteranów na ten temat jasno mówi, że nikt nie zwracał uwagi na narodowość. Polacy byli traktowani na równi z innymi, byli po prostu towarzyszami broni. Na wszelki wypadek zresztą niechętnie wychylali się przed szereg, przyznając się do narodowości, toteż rodowici Niemcy często nie mieli pojęcia, z kim mają do czynienia. Jedynie akcent lub obco brzmiące nazwisko mogło zdradzić Polaka. Polaków nie odbierano też jako obywateli kraju, z którym III Rzesza jest w stanie wojny, lecz jako Ślązaków (“Schlesier”), Pomorzan (“Westpreußen”) czy mieszkańców Wielkopolski (“aus Wartheland”), czyli “prawie Niemców”. Zawiłości volkslisty były rodowitym Niemcom zupełnie obce. Niejako logiczną konsekwencją tego jest fakt, że jak wszyscy inni żołnierze Polacy otrzymywali awanse, odznaczenia i nagrody za służbę.

Truizmem jest napisanie, że Polacy w mundurach niemieckich walczyli, masowo ginęli, marli z ran, zostawali inwalidami wojennymi, znikali bez śladu na froncie – losy i codzienne życie Polaka w Wehrmachcie nie różniło się specjalnie od życia żołnierza niemieckiego. Koniec wojny nie zawsze też oznaczał koniec problemów – więcej na ten temat w artykule zatytułowanym “Losy powojenne”.

Wojciech Zmyślony

Źródła:

→ Stopnie Wojskowe → Rozpocznij Naukę

Stopnie wojskowe w Polsce

Wojsko Polskie

Jakie są stopnie w Polsce?

Spróbuj nauki z Fiszkoteką!

są nadawane żołnierzom i oznaczają miejsce danego żołnierza w hierarchii wojskowej oraz warunkują zajmowane stanowisko służbowe.oznacza się na ramieniu za pomocą belek, krokiewek i gwiazdek. Rangi wojskowe widoczne są także na piersi oraz nakryciu głowy żołnierza. W przypadku Marynarki Wojennej symbol stopnia widać na rękawach mundurów lub na lewej piersi. Hierarchia służy zachowaniu dyscypliny, a rozkazy mogą wydawać bezpośredni przełożeni.to rzecz, której nie można stracić, chyba że zadecyduje o tym sąd wojskowy. Jeśli znasz już wszystkie Stopnie Wojskowe zachęcamy także do nauki stopni policyjnych Ciekawi Cię jakie trzeba spełnić wymagania, aby pochwalić się znajomym, że Twoim pracodawcom jest? Przede wszystkim, trzeba spełnić 3 najważniejsze rzeczy: być obywatelem Polski, być niekaralnym oraz mieć ukończone 18 lat. Pozostałe warunki do dołączenia do wojska różnią się w zależności od stanowiska. Wojsko Polskie wymaga od przyszłych żołnierzy podstawowego wykształcenia militarnego. Można je nabyć w specjalnych szkołach średnich oraz wyższych – szkoły podoficerskie. Bez wcześniejszego przygotowania zawodowego, będziemy mogli dostać się do wojska, tylko z inicjatywy Sił Zbrojnych. Jeśli Wojsko Polskie Cię interesuje, będziesz musiał podjąć decyzję parę lat przed dołączeniem. Dokładniejsze informacje o rekrutacji do Wojska Polskiego przeczytasz na oficjalnej stronie -W Wojskach Lądowych i Siłach Powietrznych są aż 23 stopnie wojskowe. Żołnierze o określonych stopniach wojskowych dzielą się na korpusy: szeregowych, podoficerów, oficerów młodszych, oficerów starszych i generałów. Najniższy możliwy stopień to szeregowy, ponieważ otrzymuje go każda osoba powołana do służby. Pozostałe stopnie w wojsku przyznawane są drogą awansu. Najpopularniejszeto: porucznik, podporucznik, chorąży. Najwyższym stopniem możliwym do uzyskania jest stopień marszałka. Na ten stopień mianowania dokonuje Prezydent Rzeczpospolitej Polski na wniosek Ministra Obrony Narodowej. Obecnie żaden żołnierz Wojska Polskiego nie posiada tego stopnia.Z nami szybko i sprawnie poznasz wszystkiei bez problemu będziesz operował wojskowym żargonem. Poznasz nie tylko nazwy rang wojskowych, ale także zobaczysz ich oznaczenia. Dodatkowo Fiszkoteka daje możliwość tworzenia swoich własnych lekcji na dowolny temat. Stwórz swój własny materiał lub sprawdz inne przydatne lekcje czy kursy zrobione przez native’ów: mapa polityczna europy oraz Turcja -> nauka tureckiego.

키워드에 대한 정보 najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej

다음은 Bing에서 najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej 주제에 대한 검색 결과입니다. 필요한 경우 더 읽을 수 있습니다.

이 기사는 인터넷의 다양한 출처에서 편집되었습니다. 이 기사가 유용했기를 바랍니다. 이 기사가 유용하다고 생각되면 공유하십시오. 매우 감사합니다!

사람들이 주제에 대해 자주 검색하는 키워드 Polskie stopnie wojskowe

Stopnie wojskowe
Polskie stopnie wojskowe
stopnie wojska polskiego
rangi wojskowe
stopnie marynarki wojennej

Polskie #stopnie #wojskowe

YouTube에서 najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej 주제의 다른 동영상 보기

주제에 대한 기사를 시청해 주셔서 감사합니다 Polskie stopnie wojskowe | najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej, 이 기사가 유용하다고 생각되면 공유하십시오, 매우 감사합니다.

najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej 주제에 대한 동영상 보기

d여기에서 Polskie stopnie wojskowe – najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej 주제에 대한 세부정보를 참조하세요

najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej 주제에 대한 자세한 내용은 여기를 참조하세요.

Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht)

w armii niemieckiej i angielskiej: najwyższy stopień wojskowy …

Najwyższy stopień wojskowy w armii niemieckiej i angielskiej …

Niemieckie stopnie wojskowe – Home.pl

w armii niemieckiej i angielskiej: najwyższy stopień wojskowy

Niemieckie stopnie wojskowe z okresu II wojny światowej

Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht)

→ Stopnie Wojskowe → Rozpocznij Naukę / Ściągnij Fiszki MP3

Ogólne (Niemcy) (General (Germany)) 2021 – Polski.wiki

주제와 관련된 이미지 najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej

주제에 대한 기사 평가 najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej

Ile liczyła Armia 3 Rzeszy?

Ile dywizji mieli Niemcy?

Ile liczył Wehrmacht?

Kto był wcielony do Wehrmachtu?

Kiedy polska armia była najliczniejsza?

Czy Niemcy mają sztab generalny?

Ile czołgów jest w Polsce?

Ile czołgów miał Wehrmacht?

Co się stało z niemieckimi żołnierzami po wojnie?

Kto poniósł największe straty podczas 2 wojny światowej?

Ile Polska straciła po 2 wojnie światowej?

Ile Niemców zginęło w Polsce?

Ile Niemcy mają czołgów?

Czy Polacy byli w Waffen SS?

Ile czołgów miała 3 Rzesza?

Ile liczyła polska armia w 1939?

Ile czołgów miała 3 Rzesza?

Jakie państwa należały do III Rzeszy?

Ile było Rzeszy?

Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht) – Wikipedia, wolna encyklopedia

W ARMII NIEMIECKIEJ I ANGIELSKIEJ: NAJWYŻSZY STOPIEŃ WOJSKOWY

Najwyższy stopień wojskowy w armii niemieckiej i angielskiej krzyżówka

w armii niemieckiej i angielskiej: najwyższy stopień wojskowy • Hasło do krzyżówki • Krzyzowka.NET

Niemieckie stopnie wojskowe z okresu II wojny światowej

Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht)

Wehrmacht – Wikipedia, wolna encyklopedia

Potencjały bojowe Niemiec i ZSRR 22 czerwca 1941 roku

Wehrmacht, Encyklopedia PWN: źródło wiarygodnej i rzetelnej wiedzy

W znienawidzonym mundurze. Losy Polaków przymusowo wcielonych do wojska niemieckiego w okresie II wojny światowej

→ Stopnie Wojskowe → Rozpocznij Naukę

키워드에 대한 정보 najwyzszy stopien wojskowy w armii niemieckiej

사람들이 주제에 대해 자주 검색하는 키워드 Polskie stopnie wojskowe

Leave a Comment Cancel reply